April verloopt koud en sneeuwrijk en dat is heel bijzonder

April blijft verbazen. Vorige week door de sneeuwval diep-winters toch weer in onder meer het Belgische Meensel-Kiezegem zoals Frederic het omschreef en toonde.

En zelfs afgelopen maandag zoals hier in Bodegraven. Midden op de dag nog matige tot zware sneeuwval.

En afgelopen nacht opnieuw kouder dan verwacht met alwéér vorst!

Nog niet in deze grafiek verwerkt maar dat is de 7e vorstdag deze maand voor De Bilt. Bij toeval allemaal precies in de 2e decade. Met nog eens 6 keer er heel dicht tegenaan. De normaal bedraagt 3 tot 4 vorstdagen; doorgaans uiteraard veelal in de eerste decade. Dus heel bijzonder: lees op weer.nl verder bij “In bijna 100 jaar niet zoveel vorst midden april”.

Niet helemaal eerlijk of beter gezegd onzeker nog want nog twee dagen te gaan maar het gemiddelde van de minima over de tweede decade van april zal tot één van de allerlaagste sinds het begin van de metingen (1901) behoren en mogelijke zelfs het allerlaagste zijn, of het laagste sinds 1903.

Vergis je overigens niet in de afwijking van het lopende maandgemiddelde (van de etmaaltemperaturen) ten opzichte van de normaal; de actuele 5.4 graden wordt in de kop afgezet tegen de normaal over de uiteraard gemiddeld genomen nog oplopende gehele maand. Desondanks heel koud. De grijze lijn geeft de 5 daagse normaal aan, het gemiddelde daarvan (tot vandaag) is ongeveer 9 graden.

Met vooral vandaag, morgen en dinsdag een tijdelijke opleving van de temperatuur tot rond of iets boven de 15 graden zal dat gemiddelde wat oplopen. Weerstatistieken.nl berekent op basis van de huidige ECMWF verwachting dat het gemiddelde van de maand uiteindelijk op 7.1 graden uitkomt. Ik weet niet precies hoe dat berekend wordt maar ik vermoed op basis van het ensemble. En lijkt me dus wat de hoge kant. Weer.nl is die mening ook toegedaan en verwacht circa 6.4 graden.

Flink wat onzekerheid daarin, na aanstaande dinsdag valt er een stuk meer over te zeggen en zullen we er nog eens naar kijken. Met die 6.4 als beste schatting zou het de koudste april sinds 1986 zijn!

Dit koude, #winterse weer komt af en toe voor in het voorjaar en hoort bij het Nederlandse klimaat.
Als u dit weer heel bijzonder vindt, dan betekent dat u er al aan gewend bent dat het in april steeds vaker warm is. Impliciet heeft u zodoende #klimaatverandering al geaccepteerd.

— Gerrit Hi⭕mstra 🐰 (@GerritHiemstra) April 7, 2021

In eerste instantie buitelden diverse media, meteorologen en klimatologen over elkaar om maar snel te roepen dat dit “normaal” is. Hoe goed bedoeld ook -want in de voortdurende strijd tegen de opwarming en vervuiling heeft men uiteraard een punt- in soms stuitend slecht Nederlands en/of (soms vol) met feitelijke onjuistheden. Bovenstaande tweet is daarvan een goed voorbeeld. Los van de aanwijsbare fout in de eerste zin (waarover zo meer) spreekt de tweede zin -uit nota bene drie zinnen ; knap..- dat tegen. Want: het is steeds vaker warm. DUS: koud, winters weer = bijzonder.

Het KNMI deed er afgelopen donderdag in dit artikel nog een schepje bovenop. Maar met eenzelfde onmogelijkheid. Er wordt gesteld dat rond 1900 een dergelijke afwijking (van 3 graden ten opzichte van de normaal) iedere twee à drie jaar voorkwam. Dat zou suggereren dat het klimaat vroeger veel extremer was. Maar is volgens de wetten van de statistiek en de maximaal mogelijke variatie in het weer natuurlijk al onmogelijk. En wordt in de tweede alinea dan ook alweer ontkracht cq tegengesproken: alleen in 1903 en 1979 kwamen grotere afwijkingen voor. Om wat meer begrip en draagvlak te creëren lijkt het me een aanrader voor betreffende partijen een communicatie-medewerker in dienst te nemen die het wél begrijpelijk weet over te brengen en/of wél verstand van weer, klimaat en statistiek heeft..

Inmiddels is de afwijking (actueel -3.5 graden ten opzichte van de normaal) nog wat groter geworden en weet weer.nl dat in combinatie met de verwachting voor de komende twee weken wel juist te duiden: lees het volledige artikel hier. De afwijking ten opzichte van de normaal is bijzonder extreem en komt mogelijk uit op de grootste sinds 1743! Wat overigens opvalt in de daar aangehaalde tabellen is dat de top-10 negatieve afwijkingen met uitzondering van (op plek 10) 1958 en (op plek 7) 1973 allen volgden na (zeer) koude winters; iets wat nu niet eens het geval is.

Ook de sneeuwval blijkt heel bijzonder. Eveneens mooi uiteengezet door weer.nl / Jordi Huirne: April sinds jaren ’70 niet zo sneeuwrijk en op plek 7 sinds het begin van de regelmatige metingen (1951).

De daar aangehaalde tabel komt niet geheel overeen met de gegevens die het KNMI toont maar laat wel zien dat op de trend en grafiek van het KNMI wat af te dingen valt. Het is mijns inziens slechte statistiek. De meetreeks (zeker in het geval van per definitie weinig optredende extremen) is kort en de trendlijn wordt sterk beïnvloed door de uitbijters rond 1970 en 2001.

Toch opvallend dat we als het veel zachter is dan normaal er dagelijks iets over lezen in de krant terwijl dat niet het geval is als het veel kouder is. Recent werd zelfs een #kouderecord verbroken. Ondanks #klimaatverstoring en de realiteit daarvan mogen we niet gebiased zijn. pic.twitter.com/qYtGFi2k64

— Lander Van Tricht (@LanderVanTricht) April 14, 2021

Ook Lander van Tricht plaatst één en ander wel in het juiste perspectief.

In de jongste versie van de afwijkingen (gisteren ook al in de reacties naar voren gebracht, waarvoor dank) zien we dat het nog wat extremer is geworden. Wat de grafiek niet toont is het feit dat er géén kouderecords gebroken worden (wat Lander aanhaalt kan ik niet traceren) en er ondanks de huidige koude periode zelfs in maart nog wel warmterecords verbroken werden. Dat is wel een typisch gevalletje klimaatsverandering en/of huidge warme fase: zowel noordelijke als zuidelijke luchtstromingen zijn één tot twee graden warmer dan pak hem beet midden vorige eeuw. Waarbij we weer en klimaat uiteraard goed gescheiden moeten houden. Maar de lange termijn trend past ook in de huidige situatie. En zal voor zich spreken: minder kou in het noorden (door elkaar versterkende factoren als minder sneeuwdek en zee-ijs en hogere zeewatertemperaturen enerzijds en meer warmte in het zuiden anderzijds werkt twee kanten op: kleinere kans op kouderecords, grotere kans op warmterecords. Juist daarom is de huidige kou -vooralsnog- héél bijzonder. Overigens kan er naar mijn idee nog iets spelen met betrekking tot (het ontbreken van) de (datum) kouderecords. Enerzijds de al aangehaalde niet koude winter waardoor het zeewater over de aanvoerrichting relatief warm is. Anderzijds de instraling overdag. Zeker bij een noordelijke stroming is het voorstelbaar dat de schonere lucht en dientengevolge per definitie de hogere inkomende zonnestraling bijdraagt aan relatief (iets) hogere middagtemperaturen dan vroeger.

Hoe verder deze maand? Aanhoudend koel tot koud volgens het ECMWF model! Bedenk dat de normaal voor de middagtemperaturen voor de derde decade van april zo rond de 16 graden ligt.

Vanaf woensdag wel een toenemende spreiding in de verwachting maar de uitsplitsing laat zien dat het aantal koude oplossingen veruit in de meerderheid zijn. De grote tegenhanger in modellenland -het GFS- zwabbert wat maar geeft eveneens de indruk dat de stroming nog voor langere tijd noord tot noordwestelijk zal blijven. Misschien noordoostelijk. In dat laatste geval door het licht opwarmende continent wat minder extreem koud maar zeker ook nog niet warm.

Toegift van vandaag: de winter van 1917! Ik haalde hierboven al aan dat dergelijk grote afwijkingen ten opzichte van de normaal zeer zelden voorkomen en vergelijkbare waarden bovendien vrijwel zonder uitzondering volgden op (zeer) koude winters. Die van 1917 is markant zo kwam ik tijdens het googelen bij toeval achter. De eerste Elfstedentocht met bewegende beelden! Lees hier het verslag van die winter en tocht door de winnaar himself Coen de Koning! Verder stuitte ik op een onthutsend rapport van “het voorgevallene op de Nederlandsche rivieren in den winter van 1916 op 1917” door het “Departement van Waterstaat”. Los van een verslag van de problemen en ijsdiktes vooral de conclusie dat het begaanbaar houden van de grote vaarwegen destijds een kostbare maar bovendien vrij kansloze operatie was. Bij vergelijkbare vorst zou dit probleem tegenwoordig minder groot zijn door kanalisatie en beter materieel.