Snel naar

De winter van 2024 is begonnen: hoe wordt die en wie voorspelt hem het beste?

Hellmann-koudegetal, Winter 2023-2024

Update 29 november: zoals wellicht opgevallen is waren de reacties onder dit bericht uitgeschakeld. Reageren / inzetten is nu weer (en nog) mogelijk!

Geen seizoensverwachting van mij in dit bericht. Wel de traditionele aftrap middels de uitschrijving van de Hellmann-winterwedstrijd!

Het is immers alweer zover: we kunnen naast de reguliere weerberichten uitzien naar de winter – die van 2023-2024. Naar klimatologische indeling noemen we die “de winter van 2024”. Met november op de kalender is die, afgemeten naar het Hellmann-seizoen, geopend. Dé maat voor de hoeveelheid vorst die een winter produceert, het Hellmann-koudegetal, wordt immers verkregen door alle negatieve etmaalgemiddeldes (in °C) in de periode van 1 november tot en met 31 maart bij elkaar op te tellen. Verderop in dit bericht een wat gedetailleerdere uitleg, met ter inleiding bovendien wat historische feitjes als geheugen-opfrissers én verlangen naar toen. Te lang geleden allemaal toch.

Bijna even traditioneel: de winnaar van het afgelopen seizoen wordt pas officieel in het zonnetje gezet aan het begin van het volgende seizoen. Als ik heel eerlijk ben: dat bij gebrek aan echt langdurige winterpret en derhalve alwéér een teleurstelling. Bij deze dus: de afgelopen winter (die van 2023 dus) scoorde in De Bilt 22.5 Hellmannpunten.

Stefan (Twello) zat daar het dichtst op: van harte gefeliciteerd (je wint eeuwige roem)! Paul, Dennis en “The Herminator” kort daarachter met een 2e en gedeelde 3e plaats. Met de inzendingen gerangschikt op getal van hoog naar laag een 44e (van in totaal 75) inzending redelijk in het midden ven de verdeling; complimenten aan de voorspellende waarde van de community!

Om het podium nog wat meer glans te geven ziet de eeuwige ranglijst er (deels onder de vlag van wintersportweerman) nu als volgt uit: (met tussen haakjes het voorspelde respectievelijk het uiteindelijke getal)

2016: in de eeuwige digitale jachtvelden verdwenen. Wie weet het nog??
2017: Paul (Amerongen) (35.0) (36.0)
2018: Steve V. (34.4 ) (34.1)
2019: Asten (Harmelen) (16) (12.1)
2021: Snowfever (36.2) (36.3)
2022: Maurice Secreve (7.8) (6.6)
2023: Stefan (Twello) (23.0) (22.5)

Het wachten is op een 2-voudige winnaar; dat zou mooi zijn!

Zo’n 90% van die schamele 22.5 Hellmannpunten over de afgelopen winter werden gescoord in de periode van 12 tot en met 18 december, maar toen was toch wel even flink en net genoeg raak. Hierboven de grafiek voor De Bilt. De landelijke laagste temperatuur van -10.6 ° C werd op 14 december genoteerd in Eelde.

Het geeft tevens aan dat ook in zachte winters én in een opwarmend klimaat schaatsen op natuurijs al snel mogelijk is en blijft! De maximum ijsdikte werd precies in het weekend van 17/18 december bereikt en leverde dús ouderwets schaatspret op: hierbij een compilatie van de ingezonden foto’s!

Toch een kleine (pessimistische) voorspelling mijnerzijds, op basis van de statistiek. Hoe wordt de komende winter, hoe groot is de kans op écht ouderwets zoals in bovenstaande tabel? Deze top 10 van de nu 123-jarige meetreeks weerspiegelt barre koude die voor een groot deel van onze lezers waaronder ikzelf niet tot nauwelijks voorstelbaar is. Met als ondergrens 160 punten dateert de laatste zeer koude winter uit 1985.

Verder uitgesplitst naar de (KNMI) classificatie komen we tot het volgende; het aantal keren dat dergelijke kou in de meetreeks voorkwam met tussen haakjes het meest recente jaar:

>300 (streng) : 3x (1963)
>160 (zeer koud) 9x (1985)
>100 (koud) 27x (1997)
>40 (mild) 67x (2013)

Strenge winters moeten we wellicht uitfilteren. Drie keer in 123 jaar is statistisch gezien te weinig om dat als significant te kunnen beschouwen. De rest van het lijstje spreekt echter boekdelen. Respectievelijk zou de kans 1 op 14, 1 op 5 en 1 op 2 moeten zijn. Wat een trieste score over de laatste decennia derhalve. Hoe komt het? Toeval? Voor een deel kan dat nog steeds het geval zijn; de natuurlijke variatie ofwel grilligheid van ons (zee)klimaat is bijzonder groot. Ook is het ook zo dat er nog altijd iedere winter voldoende (bron) kou aanwezig is om dergelijke omstandigheden mogelijk te maken. Kort door de bocht (onlangs door Ronaldo ook al aangestipt in de reacties) : als de wind maar uit het (noord)oosten waait dat wil zeggen de posities van de drukgebieden gunstig zijn komt het goed. Echter, dat lijkt dus toch wel steeds minder frequent en langdurig voor te komen. Hoewel nog onzeker (te weinig data) lijkt mij dit wel een (vervelend) gevalletje klimaatsverandering; mogelijk is er inmiddels zoveel veranderd dat de de echt winterse drukverdelingen steeds minder kans krijgen zich te manifesteren.

Voor zover de bespiegelingen vooraf. Waar kijken we naar en wat zijn de spelregels voor de wedstrijd?

Het principe is eenvoudig doch bijzonder effectief. Naar een breed geaccepteerde en gebruikte methode. Toch, met welke systematiek we ook naar een winter kijken, iedere methode heeft zijn voor- en nadelen. De beste is misschien nog wel de persoonlijke ervaring. Maar perceptie is daarbij natuurlijk een factor. En misschien zelfs wel daar waar je woont van grote invloed. Meten is weten (herinneringen vervagen en zijn deels die individuele perceptie) dus willen we toch cijfertjes hebben. Meest gehanteerd in vooral de lage landen en Duitsland en naar mijn persoonlijke mening een mooi instrument: het Hellmann(-koude) getal. Groot voordeel vind ik dat de kou die een winter brengt hoe dan ook benoemd wordt op deze manier; zelfs als (zoals bijvoorbeeld in 2017-2018) twee maanden bagger zijn en er tóch in die derde (of eerste) maand nog geschaatst kan worden maar de gemiddelde temperatuur van de winter als geheel (extreem) hoog kan zijn. De Duitse meteoroloog Gustav Hellmann (1854-1939) die de methode ontwikkelde en voortleeft in de naamgeving kennen we verder natuurlijk van de regenmeter.

Hoe wordt de stand bijgehouden? De definitie is hierboven door het KNMI omschreven, dat op deze pagina tevens de actuele tussenstand keurig voor ons bijhoudt. Met totstandkoming als volgt: het significante winterseizoen loopt van 1 november tot en met 31 maart, waarbij januari tot en met maart gelden als het te noemen jaar. We beleven nu dus de winter van 2024. Het getal wordt samengesteld door over die periode alle negatieve etmaalgemiddeldes in ° C bij elkaar op te tellen; met weglating van het minteken. De (negatieve) etmaalgemiddeldes die gebruikt worden om tot het Hellmann-getal te komen worden overigens berekend over de 24-uurs gemiddeldes, die op hun beurt berekend worden uit alle metingen (van de automatische weerstations) iedere 12 seconden. Hoewel we ook zeker elders zullen kijken (doorgaans is het getal in het oosten en in écht strenge winters vaak met name in het noordoosten een stuk hoger) is De Bilt ons referentiepunt.

Bovenstaand en één en ander is dus vooral toegespitst op De Bilt / Nederland. Mag België niet mee doen dan? Zeker wel en graag zelfs natuurlijk. Historisch is echter gegroeid is dat De Bilt het referentiepunt is voor de lage landen. In beginsel omdat De Bilt als het (Nederlandse) hoofdstation gezien wordt. Vanwege de centrale ligging, maar ook gezien de meest complete datareeks. Verder enerzijds omdat het Hellmann-getal vooral in Nederland en Duitsland gehanteerd wordt, anderzijds omdat de data (ook breder en in het algemeen) door het KNMI wat uitgebreider bijgehouden en vooral gepubliceerd worden / werden dan het Belgische evenknie KMI. Er is echter wel een trend gaande op dat gebied: steeds meer interessante gegevens verschijnen op de site van het KMI. Wellicht tijd om dit eens nader te gaan bezien en gebruiken. Vooralsnog blijven we nog even bij de gegevens van het KNMI en/of beschouwen we De Bilt als het midden en meest representatief voor de lage landen.

Dit is de kwalificatie die er door het KNMI vervolgens aan gegeven wordt. Die is in ieder geval enigszins discutabel in het licht van de geconstateerde huidige opwarming. Zou daarvoor gecorrigeerd worden liggen de normen naar mijn mening heel anders. Al was het maar om de eerder genoemde perceptie; zou er eindelijk weer eens boven de 100 of zelfs tussen de 40 en 100 gescoord worden beleven we die anders -kouder- dan vroeger. Anderzijds blijft het zo wel een mooi referentiepunt ten opzichte van eerdere winters en de verhalen daarover van onze (groot) ouders. Meest vreemde is echter toch wel de klasse 40 – 100 punten. Tot en met de winter van 2021 gold die als “normaal”, daarna als “koel”, maar sinds vorig jaar weer gewijzigd naar “mild”! Moet er nog steeds eens naar speuren of het KNMI beleefd om uitleg vragen.

Met (steeds meer) weemoed naar die winter van 2012 waar ik hier inschreef voor de Alblasserwaard Molentocht en met (ijdele?) hoop op herhaling:

Inschrijven maar! De termijn sluit 30 november 23.59 uur! Wat wordt deze winter het Hellmann-getal voor De Bilt? Wie er het dichtst bij zit wint!

En voor de bonus (en mijn genot, om met de cijfertjes te spelen en / of bij gelijk eindigen én benieuwd naar jullie inzichten) nog drie extra vragen:

  • krijgen we een landelijke koudegolf (KNMI: “een opeenvolging van in De Bilt minimaal 5 ijsdagen (maximumtemperatuur lager dan 0,0° C), waarvan tenminste drie dagen met strenge vorst (minimumtemperatuur lager dan -10,0° C”) deze winter?
  • wat wordt (op de landelijke hoofdstations van het KNMI) de laagst gemeten temperatuur (op waarnemingshoogte)?
  • waar (op welk hoofdstation) wordt die laagste temperatuur gemeten?

Net als voor het koudegetal geldt hier de periode 1 november tot en met 31 maart.

PS sla de jongste weerberichten niet over! Lees en discussieer dáár eventueel mee (of deel bijvoorbeeld je bijzondere ervaringen of leuke foto’s) over het weer in het algemeen en alles wat daarmee samenhangt; hieronder graag alleen de inzendingen voor de wedstrijd!

Leo
Author: Leo

95 comments

  2. ik ga voor 60
    we krijgen geen landelijke koudegolf
    laagst gemeten temperatuur -9.6
    Eelde

  6. Mijn wilde gok: 57,2 Hellmann punten
    geen koudegolf
    laagste temp. -13,6°C in Eelde

  7. Nou ja zeg kijk nou!!! tweede plek! leuk! Ik ga nu voor de glorieuze overwinning:

    56
    geen koudegolf
    -14.1 in Eelde

  13. Hi, ik ga voor 90, wel landelijke koudegolf en laagst gemeten -10 in Eelde

  15. 15
    Geen koudegolf
    -11 Arcen
    Veel vies winterweer met neerslag van zee. Koudste moment door gesloten sneeuwdek in Limburg.

  16. 102
    Landelijk flinke koudegolf
    -17,7 Lelystad (door noordenwind over een bevroren IJsselmeer)

    Okee, het blijft wensdenken. Maar dan wel met een redenering erachter (die mogelijk op grote onzin berust) die ik meteen even toelicht:
    De laatste jaren heb ik meer en meer het gevoel dat ons weer minder wisselvallig is geworden; is het droog, dan blijft het lang droog. Is het nat, dan blijft het lang nat. Is het winderig, dan blijft het lang winderig. Enzovoort.
    Daarbij hoop ik intens dat dit ook een keer voor winterweer uitkomt en dan zou mijn gok (voorspelling kan ik het echt niet noemen) nog niet eens zo gek zijn. Moeten wij natuurlijk niet aan die zuidwestelijke wind blijven hangen, die wij eigenlijk wel bijna altijd lijken te hebben….
    Maar het zou zo leuk zijn 🙂

  18. Koudegolf nee
    Hellman punten: 27,8
    Koudste temp: -6,7 Arcen

    Maar ik laat me graag snel diskwalificeren door de werkelijkheid 😜😉

  21. Gokje altijd leuk, maar met een wens erachter nog leuker 😉

    Hellmann: 125 punten
    Laagste temp: -20.5 in Lelystad
    Wel een koude golf

    Niet omdat her moet maar gewoon omdat wij het verdienen 😀

  22. Hellmannen: 13,5
    Koudegolf: neen
    Tmin: – 10,3
    Locatie: Deelen

  23. 29,3 hellmannpunten
    Geen koudegolf
    -13,6 in Arcen
    Al hoop ik dat er veel meer punten gescoord worden en we een mooie winter krijgen.

  25. 9 Hellmann
    Geen koude golf
    -9,9 Eelde

    Geen sneeuw(Bilt)

    Zijn er eigenlijk al ‘officiële’ winterverwachtingen voor Europa? Voor wat ze waard zijn natuurlijk.

  26. 87 ( leeftijden bij elkaar van gezin )
    Wel een koudegolf
    -17,2 in Lelystad.

  29. Hellmann-koudegetal: 8.8
    Laagste temperatuur: -9.3°C
    Koudegolf: nee
    Weerstation: Eelde

  32. 22,5
    -11,8 in Eelde
    Geen koudegolf

    En ik hoop zoals altijd dat ik er weer flink naast zit!

  33. 27
    Koudegolf nee.
    -11.9 Twente

    Wat mij ook op valt en heb het hier ook al wel eens vaker aangekaard. Is dat het lijkt of dat drukverdeling voor goede winterkansen eigenlijk de laatse jaren ieder x een maand te laat is. Eind maart begin april hebben we volgens mij de laatste jaren eigenlijk klassieke winterse drukvederlingen gehad. Waardoor de wind dan wel vaak een tijd in de Noord oost hoek zat. Van die drukverdelingen die we eigenlijk in januari of februari moeten hebben.

    1. Misschien gooit El Nino of de toenemende zonneactiviteit de boel wel om en is het nu een maand eerder. Wishfull thinking…

  34. Hellmann: 17,5
    Koudegolf: Neen
    Tmin: -10,4
    Tloc: Deelen (GLD)

  39. Hellmann: 58 (mijn leeftijd)
    Koudegolf: ja (hoop ik)
    -14,6
    Eelde
    Bij deze mijn goed onderbouwde bijdrage 🤣

  43. Hellman 101 (huisnummer)
    koudegolf ja
    Nieuw Beerta – 14,6

    we zijn wel weer eens toe aan een leuke schaatswinter met als toetje een lekker pak sneeuw. 😉

  45. 46 hellmannen, januari wordt het hem.
    geen koudegolf.
    -10.4 in Hupsel

  46. Hellmann: 37,3
    Koudegolf: nee
    -10.1
    Hupsel

    Ik had vorig jaar de “pech” om precies tijdens het schaatsweekend op wintersport te zijn.
    Hopelijk dit jaar een herkansing.

  50. Als het Wouda gemaal opvolger toeren draait,
    De wind heftig uit het westen waait
    En doordat de koelkastdeur ook nog naar buiten draait
    Is de komst van winterweer opnieuw bekaaid.
    Dus:

    Hellman: 35
    Koudegolf: weet ik nog niet
    Koudste plek: Bant (NOP)

    1. Hellmann-getal voor De Bilt: 19,5
      Krijgen we een landelijke koudegolf: Nee
      wat wordt (op de landelijke hoofdstations van het KNMI) de laagst gemeten temperatuur (op waarnemingshoogte): -12,2 op Eelde

  51. Een foto van 13 februari 2021.
    Ik heb ze nog, echte winterfoto’s, maar ze worden steeds zeldzamer..

    Dus:
    Geen koudegolf,
    Helman: 19
    Laagste temperatuur: Eelde, -9

  59. 64 (leeftijd is nog wel te onthouden).
    wel een koude golf
    minimum -12,5 in Deelen (+ 52 meter)
    hoogste sneeuwdek 15 cm in Hoog Soeren. Bij sneeuwsituaties wordt er gemeten op + 100 meter.

    Het wordt echt weer eens tijd dat we winterweer krijgen.

  60. Sinds 10 oktober (precies een maand geleden) zijn er 2 dagen droog gebleven!!!!!

  61. Hellman: 14.4
    Laagste temperatuur: -9.9°C
    Weerstation: Eelde
    Koudegolf: nee

  63. Hellman: 1
    Koudegolf: Nee
    Maastricht: -3

    Ik hoop dat ik ernaast zit, maar met een te warme zee weinig hoop of heel veel kou, nog de verwachting dat we veel wind uit het (Noord) Oosten gaan zien. Het zal wel een hele regenachtige winter worden verwacht ik.

  64. We zitten qua noordpoolijsbedekking al behoorlijk op schema en ik verwacht dat het gebied rondom spitsbergen en nova zembla dit jaar al heel vroeg tot een ijsbedekking komt die we al een tijdje niet meer zo hebben gezien zo vroeg in het jaar. Die warme zee die benoemd is lijkt volgens mij wel mee te vallen , alleen het kleine beetje noordzee is nog wat warm. Maar eigenlijk het gehele gebied tussen groenland en hier is normaal voor de tijd van het jaar. Ook de baltische zee is door de koude in scandinavie de afgelopen weken (en de komende) zelfs iets kouder dan normaal voor deze tijd. Dus de kans dat die weer eens goed dichtvriest wordt ook met de week groter. Met alle verhoging van winterkansen van dien. Ik zie het daarom niet zo somber in. Ik ga voor een 2012 winter met een geheel dichtgevroren ijsselmeer die als koudeput dient voor een laagste temperatuur in lelystad gemeten.

    Hellmangetal: 88.4 punten
    Koudegolf: Ja
    Laagste temperatuur: -21 Lelystad

  66. Gaaf dat jullie dit weer organiseren. Hellman 14,5 , geen koudegolf en weerstation Ell-Haler

  69. De komende week nog een regenkoker van 30 mm regen en dan verschijnt er een sneeuwkaart aan het einde van de volgende week in beeld. De bovenlucht heeft de neiging om in het tweede gedeelte van volgende week kouder te worden.

  85. Gezien de QBO op 10hPa naar west aan het switchen is en ook aan de grond de weststroming nu echt in de kaarten komt, ga ik voor een lage Hellmann van:
    6,9
    Geen koudegolf

  86. Ik verwacht 99 Hellmannen en een koudegolf. Koudste plek in Enschede.
    In aanloop naar de winter vijf dode mussen.

  87. Ik heb hoop en verwachting op een sneeuwrijke winter in Europa dus ook de LL, á la 2009/2010.
    Hellmann 104.
    Deelen – 14,6 °C.
    Koudegolf jazeker.

  88. Hellmann-getal voor De Bilt: 19,5
    Krijgen we een landelijke koudegolf: Nee
    wat wordt (op de landelijke hoofdstations van het KNMI) de laagst gemeten temperatuur (op waarnemingshoogte): -12,2 op Eelde

  90. Ik zal wel net te laat zijn, maar mijn 2 centen.

    Hellmann: 84,8 met de nadruk in januari en begin februari 2024.
    Koudegolf: ja, 8 dagen.
    Laagste min: -16,4 in Twente.
    Laagste max: -4,2 in Winterswijk.

Comments are closed.