Lage landen: eerste Hellmannpunten? En hoe wordt de jaarwisseling?

Sombere tijden! Per definitie en gemiddeld altijd in december doordat de zon natuurlijk kort boven de horizon staat maar ook door het vaak wisselvallige weertype. Actueel toch nog aanzienlijk minder zon dan normaal; iets meer dan de helft van waar we klimatologisch gezien “recht op hebben”. In De Bilt deze maand tot nog toe slechts 20 uur zon, waarvan ruim de helft op de 1e en gisteren. Vlak aan de kust en in het uiterste zuiden van Nederland overigens íets minder somber.

De periode van van 9 tot en met 19 december verliep in De Bilt zelfs compleet zonloos. Voor die periode een record. Enigszins toeval en cherry-picking; met de 5 uur zon van gisteren slechts een 17e plaats. En dus ook geen decaderecord. Geen duurzaam herstel echter; voorlopig blijft het nog even wisselvallig.

Met een tijdelijke noordwaartse uitbreiding van het Azoren-hogedrukgebied wordt de stroming even noordwestelijk. In combinatie met een passerende hoogtetrog daalt de temperatuur op enige hoogte in de atmosfeer snel: op het 850 hPa-vlak (op ca. 1300 meter hoogte) van +3 graden nu naar -5 morgenochtend, op het 500 hPa-vlak (op zo’n 5300 meter hoogte) van -20 naar -36. Hiermee komt het tot felle buien met onweer, hagel en afhankelijk van de exacte timing en intensiteit misschien ook wat (erg) natte sneeuw. In de Ardennen en het Sauerland kan enkele centimeters sneeuw accumuleren.

In de nacht naar maandag en maandagochtend zal die hagel en sneeuw op de meeste plekken (ook in het Sauerland) alweer overgaan in regen. Met, op het zuidwaarts zakken van een depressie (die zondagochtend nota bene nog voor de zuidwestkust van Noorwegen ligt!), veel wind. Vooral aan de noordwestkust kunnen windstoten tot zo’n 90 kilometer per uur voorkomen.

Zo vanaf dinsdag worden de bordjes sowieso verhangen. Het Azoren-hoog gaat aan de wandel naar het oosten. Vanaf de kerstdagen zal het omvangrijk zijn, met de kern waarschijnlijk net ten oosten van ons liggen. Verwacht echter geen stralend zonnig weer; de lucht is en blijft wel vochtig met dus aardig wat bewolking. Misschien vanaf 2e kerstdag wel zo af en toe zon. Verder wel prima: droog, weinig wind en in eerste instantie -in de hoofdrun- zo’n 5 tot 7 graden.

Juist vanaf 2e kerstdag is de onzekerheid echter aanzienlijk, wat hem voornamelijk zit in de exacte positie van het hogedrukgebied én het al dan niet oplossen van lage bewolking en mist. De hoofdrun -ver onderin het ensemble (=onzeker dus!)- komt met een sterke dagelijkse gang en een serie van 5 nachten met (stralings)vorst. En hé, op zondag 29 december zelfs een ijsdag! Hoe zit dat in detail?

Kou is tegen die tijd niet in de verste verten aanwezig.

Ook niet in Scandinavië, ook niet in (het westen van) Rusland. Merk overigens op hoe noordelijk de straalstroom ligt. Vooral voor het noorden en midden van Zweden (de wintersportbestemming van Ellen) resulteert dat van woensdag tot vrijdag helaas in veel wind en zelfs enige regen. Dat zal zich daarna waarschijnlijk wel weer snel herstellen.

Sterker: in deze berekening is Nederland (de Alpen uitgezonderd) op 29 en 30 december overdag zowat het koudste plekje van West-Europa.

Van dichtbij ziet dat er zo uit voor 29 december. Hoe dan?

Zoals gezegd, weinig wind en stroming met daardoor veel uitstraling in de nachten: lokaal kan het -4 graden worden. Overdag weinig instraling, zeker als zich zoals hier een dunne maar hardnekkige mistlaag vormt die niet overdag niet oplost. Voor 30 december wordt de meeste mist en laaghangende bewolking meer voor het oosten van Nederland berekent; dan daar de laagste middagtemperaturen. Geen sneeuw in dit scenario. Ver weg en onzeker nog, maar wellicht op de valreep dus de eerste ijsdag en enkele Hellmannpuntjes! Overigens brengt december tegenwoordig nog maar weinig winter: die maand verliep in bijvoorbeeld 2011, 2013, 2015, 2018 en 2020 puntloos. Enige vorst van betekenis was er alleen in december 2022.

Nu we het toch over de Hellmannpunten hebben: Erik heeft voor ons alle inzendingen op een rijtje gezet in dit fraaie overzicht. Waarvoor veel dank, mooi!

Grootschalig gezien, qua drukverdeling, is de onzekerheid richting de jaarwisseling opmerkelijk genoeg vrij klein. Het continentale hogedrukgebied lijkt af te brokkelen wat de weg vrij maakt voor nieuwe depressie-invloeden. Te vroeg nog voor details uiteraard maar in de huidige berekeningen gaat het precies met de jaarwisseling (vuurwerk!) nog net goed. Temperaturen rond of net boven nul, droog, bij een zwakke tot matige wind uit zuidoostelijke tot zuidwestelijke richting is mijn optimistische voorspelling. Op nieuwjaarsdag dan toenemende wind- en regenkansen. Beetje duimen met betrekking tot die timing is nog wel vereist.

Op de langere termijn zien we al in diverse runs drukstijgingen boven en ten zuiden van Groenland. Als dat uitkomt en zich daarna doorzet zou dat een noordelijke stroming op gang kunnen brengen, met een winters weertype voor de lage landen. Iets wat Frederic ook aanstipt in het Alpen-weerbericht. Lees daar verder voor de fraaie vooruitzichten aldaar, foto’s en belevenissen, uiteraard ook in de reacties!