Oudewijvenzomer: welke records gaan sneuvelen of verpulverd worden?

Of bovenstaande record-maxima behaald gaan worden is nog alleszins de vraag want dan moet alles (zoals in deze berekening) zoals per definitie bij records précies goed vallen maar de kansen zijn zeker aanwezig. Diverse andere records zullen zeker wel gebroken worden en met name de duur ervan is opvallend.

Actueel valt het nogal wat tegen zoals ook al in de reacties werd opgemerkt. Behalve in (zuidelijk) Limburg, waar de zon toch nog even tevoorschijn is gekomen, meer lage en middelbare bewolking dan verwacht. Een boeiend meteorologisch aspect van de herfst: zeker in vochtige luchtstromingen kan de vorming -en het blijven hangen- van die mist of bewolking ondanks de steeds beter wordende verwachtingen nog altijd tot verrassingen leiden. De sterk afnemende kracht van de zon in deze tijd van het jaar is daar de oorzaak van.

Veel beter dan dit zal het niet worden. Vanuit het zuiden nadert een frontaal systeem. Aan de voorzijde daarvan wordt de bewolking actueel al dikker en valt er in het westen hier en daar al wat lichte regen. Later vanmiddag en vanavond kunnen dat stevige buien worden; mogelijk ook met onweer.

Morgen ondervinden we daar ook nog last van: een buiig weertype met bovendien vooral in de ochtend veel wind met zware windstoten met name in het noordwesten.

Na morgen is het alweer enigszins gedaan met de meeste wind en regen maar het blijft met een vochtige zuidwestelijke tot zuidelijke (dus warme) stroming licht wisselvallig. Een herhaling van zetten in een vastgeroest patroon. In het vorige bericht heeft Ronaldo dat al heel mooi uiteengezet. Weinig nieuws onder de zon dus, behalve dat de jongste runs nog wat warmer zijn geworden én dat zekerheid op uitkomen enorm is toegenomen. Feitelijk is de spreiding / onzekerheid tot 30 oktober uitermate klein en zelfs daarna nog gering. Leven we actueel al ver boven onze stand; vanaf woensdag worden er zeker en vast nog wat schepjes bovenop gedaan. Overigens is ook die periode in het door Ronaldo (nu 4 dagen geleden) bericht al fraai voorzien!

Hoewel het verschil aanzienlijk is; op zich niet verwonderlijk is dat het zuiden / Limburg nog wat meer warmte zal meepakken. Enerzijds bevindt zich hier met een zuidelijke stroming de warmste (boven)lucht, anderzijds spelen orografische effecten waaronder een licht föhn-werking van de Ardennen hier een rol. Piet Paulusma zou het op zeker een warmtegolf genoemd hebben: mogelijk vijf dagen op rij maxima boven de 20 graden!

Zeker wanneer in de tweede helft van komende week bij momenten de buitentemperatuur hoger zal liggen dan binnen: in de huidige tijd hét moment om uitgebreid -energiezuinig- te ventileren / luchten! NB vorige week zowaar wat politieke discussie in de reacties daar waar we daar doorgaans redelijk van verschoond blijven. Dat houden we graag zo. Enerzijds is de insteek dat “we” (daarmee bedoel ik zowel de schrijvers van de berichten als onze volgers en reageerders daarvan!) geacht worden niet de expertise hebben (immers: “schoenmaker blijf bij je leest”) er iets zinnigs en onomstotelijk bewezen over te kunnen zeggen (anders ben je hier niet op de juiste plek), anderzijds liggen de standpunten en emoties al snel zo ver uit elkaar dat we het nooit eens zullen worden en de discussies al snel verzanden in nare discussies. Een persoonlijk derde reden is -wellicht wat naïef maar het zij zo- dat dat doorgaans dingen zijn waar ik / we toch maar weinig of niets aan kunnen veranderen en wat dus slechts negatieve energie oplevert. Zijn reacties op / over het randje (wat gelukkig erg weinig voorkomt) is de overweging altijd: eenmalig reageren, niet reageren, of verwijderen. De eerste twee veelal als de reacties beschaafd en respectvol zijn. Voor zover. Terug on-topic (het is wat het is dus): met alle macht probeer ik de verwarming nog even uit te houden. Komende anderhalve week gaat dat zeker lukken! En nogmaals: haal die warmte smiddags in huis!

Met als absolute topper in de nieuwste ECMWF-run zondag 30 oktober: op uitgebreide schaal 20 tot 23 graden. Waarbij Maastricht en omgeving in berekend scenario rond de 25 graden zou uitkomen. Het GFS-model zit overigens aardig op lijn; komt met name slechts voor die zondag één tot twee graden lager uit. Details in zowel de exacte luchtdrukverdeling ( / windrichting op hoogte) en bewolking zullen de verschillen zowel op zondag als de dagen ervoor maken. In eerdere runs zagen we de piek voor de lage landen op donderdag en vrijdag met op zondag de warmte slechts tot zuid-Frankrijk (daar dan bijna 30 graden!) liggen.

Met slechts een heel klein beetje (sluier) bewolking en nauwelijks wind zou dat een episch zomerse dag kunnen worden!

Mocht dat uitkomen wordt het spannend; het landelijke record voor de derde decade van oktober staat op 25.2° C. Dat is tevens nog altijd de laatste (landelijke) zomerse dag: 27 oktober (1937).

In perspectief: destijds een enigszins vergelijkbaar stromingspatroon maar let wel: toen een pal zuidelijke stroming; nu slechts zuidwestelijk.

Al benoemd: los van de mogelijk uitzonderlijk hoge maxima is vooral de duur van de (zeer) warme periode bijzonder. Kansrijk is ook dat records als hoogste minimum temperatuur en hoogste etmaalgemiddelde verbroken zullen worden. Bij toeval valt de warme periode die vrijwel precies in de derde decade (=21 tot en met 31) van oktober. Even aan gerekend: met de huidige verwachtingen zal de gemiddelde (etmaal) temperatuur voor De Bilt daarvoor uitkomen tussen de 15.3 en 15.7° C. Zie de tabel: een dik record sinds het begin van de metingen (1901) ligt in het verschiet. Let (nog) even niet op de huidige temperatuur voor 2022; die is over de (afgelopen) twee dagen uiteraard nog niet veelzeggend; het gaat om het totaallijstje.

Voor Maastricht heb ik de verwachting niet uitgerekend maar die zal nog aanzienlijk hoger uitkomen. De 15.4° C is het landelijke record; alle kans dus dat ook dat (ruim) verbroken gaat worden.

Terloops zullen we vast nog wel wat zonne-uren meepakken dus hoewel off-topic (ik kom er later uitgebreider op terug) kan deze niet ontbreken. Actueel -year-to-date- een heel dik record; 7% méér zon dat het vorige record en zo’n 40% meer dan de mediaan af 1901.

Over het hele jaar bezien ziet het lijstje er zo uit. Nú al een tweede plaats en met nog ruim twee maanden op zeker dus een nieuw all-time-high!

In de reacties werd al gesproken over een oudewijvenzomer. Even had ik zoiets van “daar is het te laat voor (de tijd van het jaar) voor” dus speurde ik even naar een zuivere (liefst KNMI-) definitie daarvan. Die echter niet gevonden, integendeel zelfs. Er doen globaal diverse verschillende definities alsmede kennelijke oorsprongen de ronde. Een mooie bloemlezing daarvan valt op Wikipedia te vinden. Bovendien: als we naar de meteorologische verklaring kijken -typisch hogedruk boven Midden-Europa en laag boven de Atlantische Oceaan met het mechanisme opnieuw mooi omschreven door Ronaldo– een zuivere100% score! In mijn zoektocht stuitte ik echter wel op de waarschijnlijk algemene introductie in Nederland van het woord door weerman Joop den Tonkelaar. Ik moet eerlijk bekennen dat ik me schaam hem tot voorheen niet gekend te hebben. Onder meer TV-weerman van 1953 tot 1968, samen met Jan Pelleboer en Armand Pien deel uitmakend van de adviesraad voor het boek “de mens en het weer” door Chriet Titulaer (nota bene in mijn boekenkast!) en werkzaam bij het KNMI tot 1985. Lees in het in memoriam door het KNMI meer over die oudewijvenzomer, de bewuste keuze om alleen zijn arm in beeld te laten verschijnen én hoe destijds o.a. lipstick als schrijfgerei diende!

In datzelfde bladeren kwam -oef- nog zo een klassieker voorbij zeg. Achteraf volgens mij toch record-waardig trouwens; met name de gevoelstemperaturen van 26 tot 28 graden onder nul. Overigens twijfel ik of de aangegeven datum klopt; gezien de temperaturen lijkt het me dat het het weerbericht van 13 januari (met dus het vooruitzicht voor de 14e) betreft. Goed, in deze context niet heel belangrijk. Merk aan het eind de waarschuwing en het “sterkte” op: niet heel veel anders dan een huidig “code rood”!