Snel naar

Stilte na de niet-storm en even geen winterse vooruitzichten

Precies volgens de verwachting van collega-weerman Frederic kwam het -zelfs aan de kusten- gisteren niet tot storm. Slechts Vlissingen, Wijk aan Zee , Den Helder en Vlieland noteerden een uurgemiddelde stormachtige windkracht 8; aan de onderkant van de verwachting / spreiding. Qua windstoten ook minder dan een enkele uitschieter die ikzelf verwacht had. Derhalve toch geen winnaar die er exact bovenop zat maar ook hier de credits voor Fré: zijn 94 km/uur toch spot-on.


De 148,5 km/uur in Lauwersoog (interessant vind ik persoonlijk daarbij hoe er afgerond wordt: a. heeft er een correctie plaatsgevonden? b. zou naar mij geleerd is afronden naar het dichtstbijgelegen even getal te rechtvaardigen zijn) zullen we moeten verwerpen. De geautomatiseerde bevestigingen op o.m. meteociel.fr en kachelmannwetter.com en bovenstaande tweet dragen op zich niet bij aan duiding. De verdere afwezigheid van doorgaans bijkomende verschijnselen als buien en/of luchtdrukdaling én de (veel lagere) meetwaardes in de wijde omgeving doen dat wel. 

Warm was het ook als vanzelf onder invloed van de straffe zuidwester. Met 21.3 graden in Maastricht als topper. Diverse lokale datumrecords en het moet gezegd: daarvan zien we er de laatste tijd uiteraard veel meer dan kouderecords. Toch was het gisteren niet extreem. Eerlijker is het om naar bijvoorbeeld de optredende extremen per decade te kijken. Zo tikte met een meer pal zuidelijke wind en meer aanwezige warmte op hoogte Maastricht op 27 oktober 1937 de 25 graden nog aan!

Het kan verkeren: werd 2020 een week of 3 terug (in diverse andere media; enigszins prematuur en voor interpretatie vatbaar) nog bestempeld als “warmste en zonnigste jaar ooit”; inmiddels is dit nog lopende jaar qua temperatuur voorbijgestreefd door 2014 en qua zonuren door 2018, 1959 en 2003. Voor wat betreft de zonneschijn is het wel zo dat -zelfs al komt er vanaf nu geen uurtje meer bij- 2020 na 2015, 2018 (record) en 2019 opnieuw in de top 10 zal eindigen en een top-5 notering waarschijnlijk is. Qua neerslag zitten we zowel voor heel het lopende jaar als (min of meer bij toeval) de lopende maand meer dan aardig op het gemiddelde. Zal ik in een volgend bericht nog wat aandacht aan schenken.

De doorgetrokken rode lijn laat de klimatologisch gemiddelde maximum temperatuur zien; de blauwe het minimum. De stippellijnen vertegenwoordigen de hoogst respectievelijk de laagst gemeten waarden (sinds 1901)

Verder weinig nieuws cq spannends onder de zon actueel. In de vereenvoudigde weergave van de KNMI (klimaat) pluim zien we dat de temperatuur zich waarschijnlijk veelal rond tot iets boven het gemiddelde (1981-2010) zal bewegen de komende twee weken. Met een meest west- tot zuidwestelijke stroming verbazingwekkend noch opzienbarend. Op de mogelijke onzekerheden en variaties ga ik even niet in: zie daarvoor de boeiende beschouwingen in het vorige bericht van Frederic en de reacties daaronder door o.a. Jorne.

Prima weertje de komende dagen om er nog even op uit te trekken. Skip de zondag: dan waarschijnlijk langdurig regen en mogelijk vooral in de ochtend nog veel wind. In de nieuwe week pas vanaf woensdag weer neerslag van betekenis.

Hoe verder? Tegen mijn gewoonte in maak ik een uitstapje naar de periode verder dan twee weken vooruit. Enerzijds omdat ik de toch langzaamaan beter wordende 30-daagse verwachting met een schuin oog natuurlijk wel in de gaten hou, anderzijds omdat er -helaas- toch wel wat aan de hand is in ons brongebied voor de diep-winterse omstandigheden. Al maandenlang een positieve afwijking van zo’n 6 tot meer dan 10 graden over de oostelijke helft van het Noordpoolgebied; pak hem beet zo’n 3 miljoen vierkante kilometer beslaand! En veel beter wordt het voorlopig niet getuige bovenstaande verwachting voor de laatste week van november; wat een signaal op een dergelijke termijn!

De oorzaak is even logisch als huiveringwekkend: hetzelfde gebied was voorheen -in zekere mate tót vorig jaar- bedekt met een snel aangroeiend ijs- en sneeuwdek. De paarsrode lijnen geven aan wat de gemiddelde ijsbedekking (1979-2019) was, het door de paars ingesloten contouren lichtblauw de actuele bedekking. Actueel zal de gemiddelde temperatuur van het (oostelijke) zeewateroppervlak zo’n 1 graad boven nul zijn – daar waar het bij een kleine 2 graden onder nul bevriest. Los van de “bodem” temperatuur ook nog eens een aanhoudend laag albedo; i.p.v. reflectie van de zonnestraling een groot absorberend vermogen van het water. Wat elkaar dus weer versterkt. Dat laatste uiteraard alleen in het zomerhalfjaar; de zon is onder nu in het poolgebied.

Nog beter zichtbaar is het in deze afwijking van de normaal = de bevriezingsgrens; ruwweg over een groot gebied dus nog zo’n 3 graden te gaan.

Het verschil met voorbije jaren wordt nog zichtbaarder en schrijnender wanneer we naar de ijsbedekking kijken op het minimale punt -doorgaans half september- versus deze tijd van het jaar (21 oktober). Hierboven eentje uit het midden van de reeks, 1993. Bij toeval min of meer representatief voor het gemiddelde (sinds het begin van de satelliet-metingen; 1979). Merk a. de aanhoudende bedekking bij Siberië op en b. de toename tussen half september en half oktober. De oranje lijnen geven telkens de normaal aan.

Dan het -voorlopige- rampjaar 2012. Wat hier opvalt én representatief was (zeker in het verdere verloop van die winters) voor de afgelopen jaren: ondanks de grote zomersmelt wist het ijs zich toch steeds weer te herstellen. Op zich een logische: enerzijds lag de zeewatertemperatuur nog dicht bij het vriespunt; anderzijds is de winterse bedekking zeeijs gelimiteerd aan uiteraard de continentsgrenzen én de lagere breedtegraden van de Atlantische en Stille Oceaan.

En oef, dan dus de actuele situatie in ons brongebied.. Geen ijs, geen sneeuw, geen kou over een onvoorstelbaar groot gebied en wél een vrij transport tussen de Atlantische en Stille Oceaan. Waarmee ik enkel -en slechts- wil zeggen: extreme omstandigheden als in de winter van 1963 of maart 1845 (enkel die maand een Hellmanngetal van 90!) met aanvoer over een diepvries en bijvoorbeeld een compleet dichtgevroren Oostzee zijn anno nu ondenkbaar. E.e.a. geheel los van al dan niet aanhoudende noorden- of oostenwinden waarvan het voorspellen een m.i. nog altijd onmogelijke klus blijft. Dus: winter kan nog steeds en blijf ik voor duimen. Maar de kansen liggen lager dan voorheen en vooral dus minder extreem.

 
 
 
 
 
View this post on Instagram
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Isen har lagt sig i #holmajärvi. #långfärdsskridskor #kebnemassivet

A post shared by @ stavraka_ on


Vrolijke topper tot slot: in de omgeving van Kiruna heeft het de afgelopen nachten al 10 tot 15 graden gevroren bij maxima van een graad of 4 onder nul. It giet aon dus  (bron: natuurijswijzer)!

Leo
Author: Leo

26 comments

  1. Zeker mooi bericht Leo! Slecht nieuws brengen moet ook gebeuren maar we houden het positief 😉
    Dank voor se shoutout en zowaar doet het GFS vanavond iets wat lijkt op wat het GEM al een paar keer laat zien: een hoogje tussen Groenland en Noorwegen. Het heeft niet een geweldig vervolg nu maar het geeft nog maar eens aan dat alles omtrent orkanen moeilijk is voor de modellen

  2. Inderdaad mooi bericht Leo, en mooier kunnen we het niet maken geldt ook als bijsluiter bij dit bericht 🙂

  3. Fraai bericht en mooie onderbouwing. Helaas geen positieve aanknopingsknopingspuntjes voor een vroege winter bij ons.

    Komende zondag tijd om binnen te blijven lijkt me.

      1. Welnee Frederic, mist bestaat wel degelijk. Gisteren begin avond prachtig door de opkomende mist velden gefietst met de kids. Vaak komt het niet meer voor idd, zeker geen mistdag.

      2. Toch wel wat Frederic. Maar slechts in het centrum van het hoog en bovendien toch rap oplossend in de ochtenden. Mede door de bizar hoge temperaturen inderdaad.

  4. Prima bericht Frederic. we gaan het zien wat de winter brengt. Aan de ene kant mag het van mij zacht blijven, scheelt weer gedoe met de kuipplanten. Aan de andere kant, we gaan dit seizoen niet op wintersport, dus dan hier maar weer eens wat echte winter.

    1. Leo natuurlijk ipv Frederic.
      (edit functie nog niet ingepland?)

  5. Interessant is wel dat het ijs-volume op de noordpool op dit moment wel een sterk toenemende trend laat zien. Het volume lijkt nu dan ook sneller toe te nemen dan in 2019. Dit lijkt dus vooral een kwestie van andere temperatuurverdeling te zijn dan absoluut hogere temperaturen.

    1. Arctic dikte 2020_10_22
      Inderdaad een plus t.o.v. 2019 (maar wel veel minder dan in voorgaande jaren). Die zit hem vooral in het (westelijke) gedeelte waar het ijs deze zomer niet is verdwenen. Op sommige plekken al een dikke meter toename in dikte sinds begin september! Vooral in het centrale deel zit m dat overigens deels in het op een hoop waaien en drijven.
      Arctic anomalie oktober 2020
      Hierboven de afwijking van de luchttemperatuur t.o.v. de normaal voor de lopende week. Wat het punt is: over de oostelijke helft is de zeewatertemperatuur – en de daar deels mee samenhangende luchttemperatuur zó hoog dat dit voorlopig niet goed zal komen. Zoals ik al aangaf in mijn bericht: 3 graden boven het vriespunt over zo’n groot gebied is echt heel veel. De kou over Scandinavië, Rusland en de Verenigde Staten hangt dáár overigens voor een deel weer mee samen: los van -gewoon- de weersomstandigheden cq windrichting is er feitelijk wereldwijd een aanzienlijke voorsprong op het sneeuwdek; dat komt deels door het beschikbare vocht uit de poolzeeën. Overigens ziet er helaas naar uit dat het sneeuwdek zich in het Europese deel zich de komende twee weken nog wat gaat terugtrekken.

      1. Dankje interessant antwoord Leo.

        Over het volgende zit ik wel eens te piekeren en misschien dat jij hier antwoord op kan geven. Doordat er aan het begin van de winter tegenwoordig minder ijs is zou het zo kunnen zijn dat er meer warmte kan worden afgegeven vanuit de zee en dat het poolwater in zijn geheel eigenlijk kouder kan worden dan wanneer de isolerende ijslaag erbovenop zou liggen. En dat de rede waarom het oppervlaktewater nu wat warmer is omdat het diepere water (wat warmer is) wat normaal niet omhoog wordt gehaald door wind geïnduceerd transport (turbulentie) nu wel naar het oppervlakte wordt gebracht. Zo kan het water in de poolregio als geheel wel kouder worden terwijl (en eigenlijk doordat) er toch minder zeeijs is. De rede waarom het smelt zou dan om een andere rede moeten zijn, bijvoorbeeld veranderende weerpatronen waarvoor ’s zomers makkelijker warmte naar de poolregio wordt getransporteerd. Dit zou eigenlijk een zichzelf stabiliserend mechanisme zijn.

        1. Ha Mick,

          Interessante theorie. Echter niet correct. Het water kan in begin winter afkoelen door gebrek aan isolerend ijs. Echter bevriest het bij iets onder 0 alsnog. En dan krijg je later dan eerst alsnog de isolerende ijslaag en koelt het daaronder niet sneller af zoals jij beschrijft. De cyclus komt dus later op gang maar zal niet meer afkoeling opleveren volgens mij. Onder aan de streep lijkt het me niet positief.

          1. Dag Mark, ik denk dat je hier voorbij gaat aan het punt dat ik maak over turbulentie door wind. Wanneer er weinig uitwisseling tussen de bovenlaag (waarvan de temperatuur op Leo z’n kaart staat) en het dieper gelegen en dus warmere water is, kan het water gemakkelijker bevriezen. Hoe langer het water echter open blijft hoe meer kans er is voor de wind om het oppervlaktewater te mixen met het dieper gelegen warmere water. Zo vertraag je alsnog het bevriezen. Zonder dat mechanisme ben ik het met je eens…

          2. Ik vind het ook wel een interessante vraag. Net als ik het badwater voor mijn dochter net te warm maak, dan doe ik er wat koud water bij. Dat koelt het gehele badwater af.
            Op dezelfde manier zou bij een temp die net te warm is voor bevriezing van het zeewater, meer m3 water de kans krijgen af te koelen door vermenging. Eer het ijs er is houdt het effect op.

        2. Even een paar punten op een rij @Mick, zodat we mekaar goed verstaan:
          “Doordat er aan het begin van de winter tegenwoordig minder ijs is zou het zo kunnen zijn dat er meer warmte kan worden afgegeven vanuit de zee …”: Wel ja, hoe meer warmte er in de zomer bijkomt, in de Noordelijke IJszee, hoe meer warmte er kan afgegeven worden, maar ook MOET afgegeven worden eer alles terug bevroren is geraakt.
          “… en dat het poolwater in zijn geheel eigenlijk kouder kan worden dan wanneer de isolerende ijslaag erbovenop zou liggen.”: euhm, die volg ik niet. Zee-ijs vormt zich altijd bij hetzelfde punt (vanaf dezelfde temp, -2°C). Dus of het zeewater nu 1 maand open ligt, of 500 maand, vanaf -2°C vormt er zich zee-ijs en komt er dus een isolerende ijslaag tussen de zee en de lucht.
          Maar daar begint jou punt wellicht als ik je goed begrijp. “Als de zee langer openligt, dan is er meer menging met het warmere water eronder”, volgens jou. Maar wat is dat warmere water dan? Zout diepzeewater heeft altijd en overal een temperatuur van +4°C, omdat dat (specifiek voor H20) nu eenmaal de temperatuur is waarbij water haar hoogste dichtheid bereikt. Is het oppervlaktewater warmer dan +4°C dan blijft dat water aan de oppervlakte omdat het lichter is / een lagere dichtheid heeft (het effect van zwemmen in de zee waarbij je het plots koud voelt worden aan je voeten).
          Maar … is het zeewater kouder dan +4°C, dan blijft het ook aan de oppervlakte, gewoon omdat het lichter is. Dus er wordt helemaal geen warm zeewater (van +4°C ???) boven gehaald want dan water is zwaarder. Snap je? Ook niet als er een stormwind boven staat te waaien. Dus als je daarin zou zwemmen, dan voelen je voeten warmer aan … relatief natuurlijk, hahaha.
          Trouwens … het is pas sinds deze week dat het aardig begint te waaien boven het noordpoolgebied, dus daarvoor was het er hogedrukweer zonder einde. Geen wind aanwezig dus om alles te mengen. Het mengen van zeewater door golfwerking gebeurt trouwens maar in een laag die dunner is dan de afstand tussen twee golven.
          Dus samengevat … neen, de Noordelijke IJszee gaat in zijn geheel niet kouder worden omdat hij langer ijsvrij is.

          1. Dag Frederic, dank voor het antwoord. Ik heb alleen nog niet het gevoel dat het punt van de impact van turbulentie is beantwoord. Ik snap het punt van de dichtheid en dat die op 4 graden C het laagst is voor water. Maar dat is m’n punt, door turbulentie (aangewakkerd door wind) kan er transport plaatsvinden van het zwaardere (dus warme) water naar het oppervlak. Dit zal met een bevroren oppervlak niet gebeuren want het ijs voorkomt dit.

            Met een open zee (en wind) kun je dus een grotere hoeveelheid water afkoelen, want die wind zorgt voor extra warmtetransport en voorkomt dat ijsvorming optreedt. Een bevroren zee kan dus minder afkoelen dan een open zee.

            Bij windstille condities krijg je veel meer een stratificering. Dus +4 graden op diepte (of kouder als al het water erboven ook kouder is) en dan krijg je in het arctisch gebied steeds kouder water als je richting het oppervlak gaat. De vraag is dus, kan de meningvan diepere en dus warmere zeelagen met het relatief koudere oppervlaktewater door wind ervoor zorgen dat het gehele waterlichaam kouder wordt. 😀

      2. Dat is nog maar de vraag Leo… de afgelopen jaren zag je ook bij Alaska de zeewatertemperatuur in eerste instantie behoorlijk boven nul maar dat vroor nadat er een paar weken diepvriestemperaturen overheen waren gestroomd vroor er daar ook een groot gebied razendsnel dicht.
        De temps in Siberië beginnen nu serieus te dalen… ik denk dat ruim voordat november voorbij is het zaakje daar zal zijn dichtgevroren…
        En je hebt natuurlijk het Mpemba-effect.. 😉
        Dus dan nog tijd genoeg om een bak megakou onze kant op te laten stromen…

  6. Vanochtend nog mist en een bij zon even later. Mist neemt af, omdat we onze lucht minder vervuilen. Een goed teken dus.

  7. Weinig wandelaars, veel surfers hier op het Noordwijkse strand. Een warme wind uit het zuiden, best wel krachtig.

    1. inderdaad, daar is al even sprake van @Wessel. Trouwens … volgens EC zouden de temps in de LL al vanaf eerste volledige week van nov onder ‘normaal’ uitkomen:

      1. Ook op de NAO-index is de onzekerheid richting november goed te zien. Wel moeten we eerst nog Ex-orkaan Epsilon verwerken natuurlijk:

  8. Impossante kou uitbraak in Amerika met afgelopen dagen sneeuw vanf 600m bij Vancouver (https://twitter.com/Brad604/status/1319614067259027456). Actueel dik pak sneeuw in Minnesota (http://206.127.78.103/GetData.cgi) en gister dikke vlokken in Calgary! (https://twitter.com/KyleTWN/status/1319764169038573568 – Kyle Brittain trouwens top om te volgen op twitter!) Komende dagen gaat de temperatuur in Denver ook weer gek doen. Gister ruim 20, binnenkort -20! Niet zo extreem als toen in augustus (In Denver) maar van een kou uitbraak als deze mogen wij in NL voorlopig alleen van dromen…

Comments are closed.