Snel naar

Straalstroom klaar voor eerste rondje proefdraaien op verrassend zuidelijke ligging

We zijn toe aan de laatste decade van de meteorologische zomer, dames en heren, en dat is klassiek het begin van de langzame overgang naar het winterseizoen. Na een lang evenwichtspunt begint de gemiddelde temperatuur klimatologisch vanaf nu weer te dalen. Je zou kunnen zeggen dat de herfst in feite nu begint. En alsof de duivel ermee gemoeid is, het weer buiten gedraagt er zich ook naar. Deze morgen ben ik door dichtslaande deuren uit mijn slaap gewekt. Wind en regen, dat was het eerste wat ik zag toen ik uit mijn raam keek. Mooi te zien ook op het actuele radarbeeld. Je ziet de onweersbuien die gisterenavond laat boven het noorden van Nederland hingen nu al boven Denemarken liggen en boven onze hoofden hangt een langgerekt koufront dat het echte zomerweer uit onze gebieden aan het verdrijven is.

Met dat regenweer zal ik jullie wat leesvoer aanbieden. Een paar dagen geleden is in Journal of Climate een uiterst interessante studie gepubliceerd. Een puur observationele studie, dus niets met computermodellen of ingewikkelde berekeningen en zo. Waarom was ze interessant? Wel, vooral omdat ze bevestigt wat we de voorbije jaren allemaal al aanvoelden: de grootschalige weerpatronen schuiven noordwaarts op. Wie herinnert zich niet de tijd dat Scandihogen vlotjes op weerkaarten verschenen? Dat is de laatste tien tot twintig jaar wel helemaal anders. En als er nu hogedruk boven onze hoofden komt te liggen, vindt dat zijn oorsprong eerder in een uitloper van het Azorenhoog. De onderzoekers hebben de weerkaarten en afzonderlijke weerparameters vanaf 1980 tot 2014 terug herbekeken en kwamen tot dezelfde conclusie. Nu ja, niet specifiek voor ons stukje van de wereld, ik probeer de bevindingen gewoon op ons toe te passen. Zij hebben vooral de tropen en in mindere mate de aanliggende middelbreedtes bekeken, dus enkel de gebieden tussen 60°NB en 60°ZB. Ze stelden vast dat het sinds 1980 over de ganse dikte van de troposfeer warmer is geworden (kaartje c rechtsboven), maar dat ook de relatieve vochtigheid overal is gedaald (kaartje a linksboven), behalve pal op de evenaar. Daar is het niet alleen warmer geworden, maar ook vochtiger, zowel relatief als absoluut. En dat leidt tot een verschuiving van het globale luchtcirculatiepatroon.

Met een zelfgemaakt GIF’je probeer ik een en ander te verduidelijken. Vanop school vroeger weten jullie wellicht nog dat er per halfrond drie gesloten circulatiecellen bestaan: de Hadley cel in de tropen met opstijgende lucht aan de evenaar en dalende lucht op 30°NB. De Ferrel cel op de middelbreedten met weer opstijgende lucht op 60°NB en de Polaire cel met weer dalende lucht op de Noordpool zelf. Opstijgende lucht zorgt voor lage luchtdruk en dalende lucht voor hoge luchtdruk. Nu blijkt uit de studie dat door de toegenomen warmte en vochtigheid bij de evenaar de opstijgende luchtstromingen (en dus ook de dagelijkse tropische onweersbuien) er sinds 1980 intenser geworden zijn. Daardoor stroomt er in de bovenluchten meer warmte naar de subtropen. Op zijn beurt doet dat de lucht er relatief opdrogen en doet dat de dalende luchtstromen en dito hogedrukgebieden vanop 30°NB (denk bijvoorbeeld aan het Azorenhoog) meer naar het noorden opschuiven. Op zijn beurt duwt dat dan weer de polaire straalstroom meer naar het noorden … alles hangt aan mekaar vast … En dat is waarschijnlijk ieder van ons al wel opgevallen de voorbije jaren. Denk bijvoorbeeld maar aan de langdurige droogtesituaties in de zomer en voor de Alpen ook in de winter (op een andere weersite ook wel teflonsituaties genoemd). Maar op zich is dat ook de reden waarom de Lage Landen de voorbije winters dikwijls met aanhoudende zuidwestelijke winden te maken kregen: de straalstroom ligt gewoon meer noordelijker dan enkele decennia geleden. In de jaren ’80 bijvoorbeeld lag de straalstroom in de herfst al boven onze hoofden om in de wintermaanden geregeld zuidelijk van ons geduwd te worden. Dat komt tegenwoordig veel minder vaak voor.

En net daarom vind ik het opmerkelijk dat de straalstroom nu al (vandaag) boven ons ligt. Zouden we op weg zijn naar een herhaling van 2010 met zijn legendarisch strenge decembermaand? In ieder geval valt op dat de straalstroom toch al goed ontwikkeld is voor de tijd van het jaar.

En op de grondkaarten ziet dat er zo uit. Waar de kleurschakeringen dicht op mekaar liggen, daar ongeveer ligt de straalstroom. En daarmee samenhangend, daar liggen ook de depressies waar we vanaf vandaag terug mee kennismaken .

En dat we er niet meteen van af zijn blijkt uit de weerkaarten. Zo kan het komende woensdag bijvoorbeeld al eens best onstuimig worden. En merk ook op dat er boven Griekenland dan een hoogtetrog ligt. Boven het Griekse vasteland zijn dan ook al een paar buien mogelijk.

Het weekend binnen een dikke week komt een groot deel van Europa zelfs onder een depressie te liggen. Dat ziet er helemaal geen fijn vakantieweer uit 😉

Uit dit alles zouden de komende tien dagen deze neerslaghoeveelheden kunnen vallen volgens het Amerikaanse GFS. Met een korrel zout nemen natuurlijk. Neerslag blijft altijd lastig te voorspellen, maar het geeft wel een indicatie.

De Europese modelrun van gisterenavond (de nieuwe van deze ochtend is nog niet binnen) berekende dit. Het polaire front duidelijk zichtbaar en het noorden van Nederland in de drop. We gaan het zien en blijven het opvolgen. Tot later!

Frederic
Author: Frederic

52 comments

  1. Weer een heel informatief bericht Frédéric duimpje omhoog.
    Hier nu ook (even) herfstachtig. Het regent al een tijdje. Na die lange tijd van droogte en veel zon weer even wat anders en broodnodig.

    1. Hey PeterL, bedankt om te reageren. Ik heb de film helemaal uitgekeken.
      Hoewel ik niet twijfel aan de goede bedoelingen van Peter Cruijff, heb ik toch meteen heel wat opmerkingen bij zijn onderzoek. Allereerst mis ik een uitleg over schrikkeljaren. Elk jaar is er een verschil van 6 uur tov de zon en dus ook waar de zon opkomt. Daarover wordt niet gesproken in de film.
      Verder, hoe kan je met hoeken met kommagetallen noteren als je zo’n basis gradenboog gebruikt waarmee je maar tot op de graad nauwkeurig kan aflezen. En over die nauwkeurigheid, hij zet zijn opstelling horizontaal met behulp van een waterpas, maar in de film zie je meteen dat die opstelling schots en scheef staat. Ook hier is een afwijking van een graad al gauw gemaakt.
      Over zijn conclusie (het schommelen van de aardas). Elke beweging die niet continu rechtlijnig is, zouden we moeten voelen net zoals wanneer je in een auto rijdt en dan plots een bocht maakt. Dat voel je ook , maar niet als je even snel met de auto blijft rijden. De aardrotatie zelf voelen we niet omdat die altijd even snel gaat. Wiebelingen van de aardas die zo onregelmatig zijn, die zouden we wel moeten voelen… en dat doen we niet, althans ik toch niet.
      Wat is dan de meest voor de hand liggende verklaring? Gewoon de breking van het licht. Wist je dat je in bepaalde omstandigheden de zon al kan zien, nog voor ze is opgekomen? Bij zonsopkomst legt het licht de meest lange weg doorheen de atmosfeer af en als dat zonlicht dan in een laag met bvb een hogere vochtigheid aflegt, dan breekt dat licht en verandert het dus van richting.
      Wil je echt weten of de aardas wiebelt, test het dan voor jezelf zou ik zeggen. Neem de Poolster als referentiepunt. Die staat op net iets minder dan 1° dan het verlengde van de aardas. Meet daar de hoogte van, dan heb je geen last van die lichtbreking. De afwijking zou (als je elk jaar dezelfde datum neemt) steeds dezelfde moeten zijn.

    1. Ja, in de jaren 80-90 (en daarvoor) hadden we hier in Vlaanderen wellicht dezelfde neerslaghoeveelheden gehad als Noord-Nederland, nu is dat gelukkig allemaal wat naar het Noorden opgeschoven 😉

  2. Aan de “andere kant” van onze aardbol, Australië. Stevige dump van ca. 50 cm 🙂

  3. Mooi bericht Fré.
    Onderstaand (nu nog) TD 13 (rechts) en (nu nog) TD 14. Binnenkort krijgen ze de namen #Laura en #Marco.
    Welke als 1e uitgroeit tot TS en een naam krijgt is (nu nog) onbekend. (ik denk TD 13 want die ligt boven open zee en TD 14 heeft een kleine interactie met Honduras, daarbij is TD 13 iets beter georganiseerd)
    Dus dan wordt de rechter Laura en de linker Marco.(maar het kan morgen ook gewoon andersom zijn)

    Wat we nog meer zien en nog nooit eerder is vertoond, is dat er 2 orkanen onderweg zijn naar de kust van de Golf van Mexico en (zeer waarschijnlijk) op dezelfde dag aan land komen nog geen 600 kilometer bij elkaar vandaan. Dat is mega zeldzaam. Het is wel eerder voorgekomen dat 2 Atlantische stormen tegelijkertijd “landfall” maakte (o.a. 2005 – Katrina als TS in Florida en José als TS in Mexico) maar nog nooit op dezelfde dag aan dezelfde kust en wellicht beide als orkaan en ook zo dicht bij elkaar!!
    Ik zou nu niet graag, en helemaal niet medio komende week, in Louisiana willen wonen.

    1. De knetters dat ziet er niet goed uit voor de inwoners die daar wonen!

      1. Heerlijk om gelijk te krijgen. 😉 Wat ik reeds vermoedde:
        Rechts Laura (richting Florida) en links nu nog TD 14 (richting Texas) maar binnenkort Marco.

  4. Best warm vandaag. De 30gr hebben we gehaald.

      1. Hehe, mijn achternaam begint met een R. Ik allitereer al elke dag haha.

    1. Ook in regio Breda. Weer warm. Nu hopelijk eens voorbij. Mooi verjaardsdagscadeau voor zondag: afkoeling!

  5. Frederic, superinteressant dat onderwerp over verschuivende weerzone’s. Noemen ze ook hoe dat kan? Los van de observatie?

    Als ik even mijn leken-gedachten erop loslaat kan een hoge(re) zonneactiviteit zorgen voor een hogere temperatuur op de evenaarven zones eromheen. Daar ‘kookt’ de atmosfeer dan meer en dat betekent dat de warmere lucht verder van de evenaar daalt. Met de gevolgen die het onderzoek aantoont. Als we die invalshoek nemen werkt een daling van zonneactiviteit dus averechts.

    Dan is de vraag of C02 of zonneactiviteit de grootste bijdrage levert. We schrijven het toe aan C02 maar als zonneactiviteit de grote motor is, dan zijn we overgeleverd aan de zon. En dat systeem, van ijstijden en warme perioden, komt al miljoenen jaren voor.

    Dus kokende atmosfeer ipv C02.

    1. Wereldwijd wil men miljarden extra bomen planten. Dan komt die extra CO2 goed van pas 😉

    2. als de zonneactiviteit hoger is, kan het idd warmer zijn. Alleen is de zonneactiviteit er de laatste 40 jaar alleen maar minder op geworden. Dus de logische conclusie zou dan zijn ‘hoe actiever de zon, hoe kouder het wordt’ 😉

      1. @Mark, verder spreken ze uiteraard over global warming, maar ook over beïnvloeding van ENSO (El Niño / La Niña) en veranderende warmteverhoudingen van zeewatertemperatuur in de Stille Oceaan (de PDO). Maar verder gaat het niet, het is gewoon puur observationeel.
        Het verhaal begint wel bij de Intertropische Convergentiezone (ITCZ), dat is nu eenmaal het begin van ons wereldcirculatiesysteem omdat het zonlicht er het meest intens is (loodrechte invalshoek). En als daar de luchtstromingen daar sterker worden (omwille van warmte en vochtigheid), dan volgt de rest vanzelf.
        Natuurlijk is dat niet heel het verhaal, want de poolgebieden spelen ook een belangrijke rol in het wereldcirculatiesysteem, maar daar ging deze studie niet over.

  6. Mooi informatief bericht! Dank. Flinke wind trouwens hier al de hele dag. En zondag ook een cool cadeau. Met een select gezelschap er toch maar wat van maken voor de kids. Fijn weekend allemaal:)

  7. Wat een geweldig verhaal. Dank daarvoor. Uiteraard is het een observatie waar nog veel over te vertellen is, maar dan nog. We weten nog weinig over ons klimaat en de factoren die deze beïnvloeden. We hebben nu drie mooie maanden, met een dipje in juli, achter de rug. Zomermaanden in de zomer. En de meteorologische herfst staat voor de deur, die vannacht is opgewaaid. Zo hoort het ook. En laat december 2010 maar terugkomen, te beginnen over drie maanden. Overigens schijnt hier in het oosten de zon en waait het lekker door. Airco uit en weer frisse lucht binnen. En die regenhoeveelheden komende week zie ik toch vooral in een brede kuststreek vallen met de hoge zeewater temperaturen.

  8. Zag en hoorde de afgelopen dagen heel veel ganzen overvliegen. Voelen die een weeromslag aan richting herfst? Of is dit een normale tijd van het jaar om te beginnen met de ganzentrek?

      1. Nee, de trek begint pas in oktober/november. Zolang er hier nog voedsel is blijven ze. Deze maand gaan de ooievaars zich wel verzamelen, soms zie je weilanden vol. Die gaan meestal in augustus. Maar er zijn ook steeds meer standvogels.

  9. In het weerbericht sprak ik al over een mogelijk onstuimige woensdag. Dat lijkt ondertussen een zekerheidje. Zeker in het noordwesten van NL kan het er stevig aan toe gaan, met sowieso al rukwinden boven de 70km/h. Mogelijk zelfs boven de 100km/h maar dat is nog niet zeker:

    1. Net een ritschema van de tour zo. Een HC berg na zo’n 50km en daarna heuvels.

          1. Jammer dat Vuelta niet door NL komt dit jaar. Ze zouden bij mij 50m verderop langskomen.

          2. Heb begin juli nog de eerste etappe van de tour gefietst. Nice – Aspremont en dan via Tourrette naar Levens en terug naar Nice

    2. Stevig windveld met name langs de kust en noorden. De wind draait in no-time van ZW naar NW. Verraderlijk?

  10. Noorden Scandinavië gaat flink onderuit de komende dagen, richting 0 – 5 C overdag. Lijkt me al erg vroeg 🙂

  11. Flinke wind in Renesse, maar het water is echt heerlijk om in te zwemmen!

  12. Even een tijdje niet gekeken maar wat een verbeteringen zijn er alweer doorgevoerd!! Zelfs liken kan. Geweldig! 🙂 Dit wordt de place to be komende winter!

  13. Zeer sterk verhaal Frederic! Dank, observaties en daarbij een zelfgemaakte gif die veel verduidelijkt! Het Lijkt te kunnen verklaren waarom ons klimaat een beetje is veranderd. Ook dat sommige gletsjers groeien en sommige afnemen. Verschuiving van significante neerslag in bepaalde perioden. Dus opwarming kan inderdaad op korte termijn veel sneeuwval op andere plaatsen geven dan normaal.
    Nogmaals dank voor je altijd zeer nuchtere en scherpe analyses!

Comments are closed.