Snel naar

Wanneer de winter begint: hoe koud wordt die? (Voorspel nu!)

Hellmann-koudegetal, winter 2024-2025

Let op: de inschrijftermijn sluit morgen, 30 november 23.59 uur! Wat wordt deze winter het Hellmann-getal voor De Bilt? Wie er het dichtst bij zit wint! Lees verderop en onderaan dit artikel meer details. Wees overigens gerust als je inzending niet meteen zichtbaar is. Die staat dan (vooral voor nieuwe gebruikers) even in de wacht maar wordt altijd opgemerkt!

In de begeleidende tabel (bron: KNMI) waar het allemaal om draait in dit artikel: hoe koud wordt de komende winter, wat wordt het Hellmann-koudegetal en hoe duiden we die? Zo meteen wat verdere uitleg én de uitnodiging tot meedoen, eerst wat inleidende beschouwingen.

Wanneer begint de winter eigenlijk? Er zijn diverse definities aan te houden, deels al naar gelang behoefte / perceptie. De eerste, waar je misschien niet zo gauw aan zou denken, is het ingaan van de wintertijd! Los van dat het vanaf dat moment ineens heel vroeg donker wordt (en (even) iets eerder licht) is er een groot voordeel en meteorologisch aspect: omdat de super-computers met de weermodel-berekeningen gewoon in hun eigen tempo doordraaien zijn de berekeningen een uur vroeger beschikbaar! Dit jaar zondag 27 oktober om 03.00 uur.

De meest officiële definitie is de astronomische winter: het moment waarop de zon op de Kreeftskeerkring loodrecht aan de hemel staat. Dit jaar is dat 21 december, 10.20 uur onze tijd. Meteorologisch gezien is zo’n gebroken seizoen echter niet handig en wordt naar internationale maatstaven 1 december aangehouden. Nog is het daarmee niet gedaan; de winter kan eerder beginnen en langer doorgaan. De perfecte weergave van de hoeveelheid kou -het Helmann-getal- bestrijkt daarom voor velen de periode 1 november tot en met 31 maart; vooral in de lage landen dé maatstaf.

De winter kán dus al aanvangen in november maar vaak komt dat niet voor. Sinds het begin van de KNMI- meetreeks slechts significante (Hellmann) scores in de winters van 1903, 1922, 1966 en -als absolute topper met 33 Hellmann-punten- 1994. Of feitelijk: november 1902, 1921, 1965 en 1993. We benoemen de winters immers naar klimatologische indeling waarin de maanden januari, februari en maart vallen.

De winter van (2023-)2024 scoorde zoals zo vaak de laatste tijd bijzonder matig met 15.8 punten. Het grootste deel daarvan werd binnengehaald in de periode van 6 tot en met 21 januari. Nét aan geen ijsdagen die winter in De Bilt: juist pas laat in de avond van 17 januari tikte de temperatuur daar precies 0.0 graden aan.

Sneeuw die lekker bleef liggen viel er (alleen) rond 18 januari. Vooral het zuiden van Limburg en het zuidoostelijke deel van België vielen in de prijzen. Een uitgebreidere terugblik kun je hier, hier en vooral hier vinden, voorzien van vele fraaie foto’s in de reacties. Waarmee maar weer eens hoopvol geconcludeerd: ook in zachte tijden kan het nog (even) winters zijn!

Terug naar het Hellmann-getal en de daaraan gekoppelde wedstrijd. De eeuwige ranglijst (met tussen haakjes het voorspelde respectievelijk het uiteindelijke getal) is actueel als volgt:

2017: Paul (Amerongen) (35.0) (36.0)
2018: Steve V. (34.4 ) (34.1)
2019: Asten (Harmelen) (16) (12.1)
2021: Snowfever (36.2) (36.3)
2022: Maurice Secreve (7.8) (6.6)
2023: Stefan (Twello) (23.0) (22.5)
2024: Jorne (15.0) (15.8)

Hoe waren de afgelopen jaren en hoe verhoudt zich dat historisch? Hierboven de top 10, vooral uit een (ver) verleden.

Deze top 10 van de nu 124-jarige meetreeks weerspiegelt barre koude die voor een groot deel van onze lezers waaronder ikzelf niet tot nauwelijks voorstelbaar is. Met als ondergrens 160 punten dateert de laatste zeer koude winter uit 1985.

Verder uitgesplitst naar de (KNMI) classificatie komen we tot het volgende; het aantal keren dat dergelijke kou in de meetreeks voorkwam met tussen haakjes het meest recente jaar:

>300 (streng) : 3x (1963)
>160 (zeer koud) 9x (1985)
>100 (koud) 27x (1997)
>40 (mild) 67x (2013)

Tegen het en mijn gebruik en misschien zelfs de regels in wil ik toch een seizoensverwachting én voorspelling uitgeven. Voornaamste vraag die speelt: wat is hier (de laatste jaren) aan de hand? Is het toeval dat koude winters uitblijven, of is er meer aan de hand? Op basis van de nog altijd aanwezige kou in het hoge noord(oost)en zou je kunnen verwachten dat de echte winterkou zich ook nog steeds over onze regionen zou kunnen verspreiden. Toch ben ik zo langzamerhand -vooral op basis van de statistiek- bang voor het laatste. Oorzaken kunnen zijn het (richting het noorden) opgeschoven zijn van de drukgebieden en straalstroom en lijken blokkades van hogedrukgebieden minder vaak voor te komen en vooral korter stand te kunnen houden.

Dat alles samengenomen baseer ik mijn voorspelling op het gemiddelde van de afgelopen 10 winters. En kom ik dus uit op 18.1 Hellmann-punten.

Hoe deel te nemen aan onze wedstrijd? Spreek je verwachting uit in de reacties onder dit artikel! Voor de nieuwe deelnemers hierbij de uitleg (volgens de definitie van het KNMI), voor de bekenden een opfrisser:

Het principe is eenvoudig doch bijzonder effectief. Naar de breed geaccepteerde en gebruikte methode. Toch, met welke systematiek we ook naar een winter kijken, iedere methode heeft zijn voor- en nadelen. De beste is misschien nog wel de persoonlijke ervaring. Maar perceptie is daarbij natuurlijk een factor. En misschien zelfs wel daar waar je woont van grote invloed. Meten is weten (herinneringen vervagen en zijn deels die individuele perceptie) dus willen we toch cijfertjes hebben. Meest gehanteerd in vooral de lage landen en Duitsland en naar mijn persoonlijke mening een mooi instrument: het Hellmann(-koude) getal. Groot voordeel vind ik dat de kou die een winter brengt hoe dan ook benoemd wordt op deze manier; zelfs als (zoals bijvoorbeeld in 2017-2018) twee maanden bagger zijn en er tóch in die vierde (of eerste) maand nog geschaatst kan worden maar de gemiddelde temperatuur van de winter als geheel (extreem) hoog kan zijn. De Duitse meteoroloog Gustav Hellmann (1854-1939) die de methode ontwikkelde en voortleeft in de naamgeving kennen we verder natuurlijk van de regenmeter.

Hoe wordt de stand bijgehouden? De definitie is hierboven door het KNMI omschreven, dat op deze pagina tevens de actuele tussenstand keurig voor ons bijhoudt. Met totstandkoming als volgt: het significante winterseizoen loopt van 1 november tot en met 31 maart, waarbij januari tot en met maart gelden als het te noemen jaar. We beleven nu dus de winter van 2025. Het getal wordt samengesteld door over die periode alle negatieve etmaalgemiddeldes in ° C bij elkaar op te tellen; met weglating van het minteken. De (negatieve) etmaalgemiddeldes die gebruikt worden om tot het Hellmann-getal te komen worden overigens berekend over de 24-uurs gemiddeldes, die op hun beurt berekend worden uit alle metingen (van de automatische weerstations) iedere 12 seconden. Hoewel we ook zeker elders zullen kijken (doorgaans is het getal in het oosten en in écht strenge winters vaak met name in het noordoosten een stuk hoger) is De Bilt ons referentiepunt.

Met (steeds meer) weemoed naar die winter van 2012 waar ik hier inschreef voor de Alblasserwaard Molentocht en met (ijdele?) hoop op herhaling:

Inschrijven maar! De termijn sluit 30 november 23.59 uur! Wat wordt deze winter het Hellmann-getal voor De Bilt? Wie er het dichtst bij zit wint!

En voor de bonus (en mijn genot, om met de cijfertjes te spelen en / of bij gelijk eindigen én benieuwd naar jullie inzichten) nog drie extra vragen:

  • krijgen we een landelijke koudegolf (KNMI: “een opeenvolging van in De Bilt minimaal 5 ijsdagen (maximumtemperatuur lager dan 0,0° C), waarvan tenminste drie dagen met strenge vorst (minimumtemperatuur lager dan -10,0° C”) deze winter?
  • wat wordt (op de landelijke hoofdstations van het KNMI) de laagst gemeten temperatuur (op waarnemingshoogte)?
  • waar (op welk hoofdstation) wordt die laagste temperatuur gemeten?

Op deze kaart oor de duidelijkheid een overzicht van de landelijke (hoofd / automatische) stations van het KNMI. Het zal er waarschijnlijk niet om gaan hangen maar voor wie niet één van deze stations maar een andere plaats benoemt heeft: dan de dichtstbijzijnde locatie. Maar wel zo leuk om het officieel te houden. Net als voor het koudegetal geldt voor deze drie bonus-vragen hier de periode 1 november tot en met 31 maart.

Leo
Author: Leo

94 comments

  1. Mooi bericht Leo en (vind ik) een mooi jaargetijde. Tja hellmann score, een dilemma. Realisme en wensdenken strijden om de voorrang. Mijmeren over een winter ala 78/79 of 84/85 of de horror van de laatste jaren. Zal ik weer mijn huisnummer nemen en het zo laten of er een komma tussen zetten …….
    Ik ga wensdenkend voor het hele nummer

    Totaal 101
    Koudegolf ja
    -16,2
    Twenthe

    1. Ik voorspel 258,5 Hellmann.
      Dat is niet voor niets want sinds ik met mijn boot (huis) buiten lig op het Veerse meer lijkt het weer zich daar ook op aan te passen. Wind, regen, vocht, totaal oudhollandse zomer. Niet te vergelijken met afgelopen 11 jaar. Ik verwacht dan ook een oudhollandse ijswinter. misschien wel de laatste 😉

      1. Koudegolf 2x. Landelijk, koudste temperatuur -23,5 in Gilze Rijen.

  5. Leuk!!! Als de Hellmann wedstrijd weer start weet je dat de winter eraan komt. Over een paar jaar zal dit de officiële start van de winter worden! 😉

    16.4
    Koudegolf nee
    Laagste temperatuur Eelde -11.6

  6. Hellmangetal 30.0
    Koudegolf: nee
    Laagste Tmin: -11.6 (Twenthe)

    Fraai bericht Leo. Laten we hopen dat jij een mooie schaatstocht kunt gaan rijden. Dan kan mijn voorspelling in de prullebak!

  7. Hellmanngetal: 14,5
    koudegolf: nee
    Laagste temperatuur: -10,5 Eelde

  10. yes we gaan los 🙂 Met dit bericht kan de winter beginnen 🙂

    Hellman getal: 36
    Koudegolf: ja
    Laagste temperatuur gemeten in Lelystad -17.

    Laat maar komen de winter……

  11. Hellmann getal 167
    Koudegolf : ja
    Eelde – 20,2°C

    Zo’n langerekt hogedrukgebied die de kou vanuit Rusland op transport zet naar het Westen van Europa.. Dat moet gewoon kunnen.
    Ik heb zelf eerlijk gezegd liever een wat instabieler situatie met veel sneeuwdumps in de Alpen en niet teveel kou ivm mijn warmtepomp en de elektriciteitsrekening haha.. Maar ja, toch maar een x voor deze variant gekozen

  12. Hellmanngetal: 76,3
    Koudegolf: ja
    Laagste temperatuur: -18,9 Beerta

  15. Geen koudegolf
    Lagste temperatuur in twente met -15,6
    118,3 hellmannetjes

  16. 28.6 Hellmann
    laagste temperatuur -14.6 Arcen
    geen koudegolf

  19. Het wordt een winter om niet gauw te vergeten:

    173,6 hellman punten
    koudegolf: yep, langdurig met af en toe spannende momenten
    laagste temperatuur: – 18,7 Dordrecht 😀

  21. Eerste gevoel o.b.v. de inzendingen: we geloven in een ‘horrorwinter’ zo te zien.
    Laat maar komen.

    Ik heb met 30.0 mijn laagste inschatting ooit gedaan denk ik. Laat me er aub gigantisch naast zitten.

    1. Ik hoop dat Sooi zijn boot vastvriest, zonder schade natuurlijk, dan hebben we een mooie winter en waarschijnlijk ook mooie foto’s van hem 😉

  23. 26 hellmanpunten
    Geen koudegolf
    Laagste temperatuur -9,2 in Marknesse

  25. De verrijdbare sneeuwkanonnen worden door de helikopter op zijn plek gezet. Voorbereiding voor de winter in volle gang😄

  26. 10,0
    Geen koudegolf:-(
    -8,3 Eelde

    Een droevige maar mijns inziens realistische voorspelling!

  29. Het wordt langzamerhand ook wel beetje tijd voor eerste berichten voor het weer in de Alpenlanden🙂

    Met potlood staat namelijk een vroege ski trip half december(afhankelijk van de sneeuwcondities) in Frankrijk in de agenda . Om vervolgens eind januari richting Serfaus te gaan en daarna half maart nog naar Hinterglemm. De afsluiter van aankomende winter is eind april Dutchweek in VT.

    Na wat winterse herfstprikjes in september hebben we in oktober een stevige zachte ZW stroming gehad met nazomertemperaturen en een sneeuwgrens die vaak boven de 3000m schoot bij neerslaggebieden. Hopelijk zien wij deze ZW stroming de aankomende winter niet meer terug en komen we begin november langzamerhand wel in de NW stromingen terecht zodat de ondergrond in de Alpenlanden kan afkoelen en dan hopelijk hebben we eind november/begin december de eerste serieuze sneeuwval van betekenis boven 1000m. We gaan het zien😉 en hopen mag altijd.

  30. Hellman 60
    Geen koudegolf
    Koudst Twente –15

    Laten we bidden op mooie winter en veel sneeuw (voor) pret!

  31. Let’s go!

    Hellmannen: 52,4
    Koudegolf: Ja, lokaal zelfs 2x
    TMin: -18,5 in Eelde
    E-tocht: januari ’25, net op het moment dat ik in Ischgl zit waarschijnlijk 😉

  33. Hellman: 14.4
    Laagste temperatuur: -9.9°C
    Weerstation: Eelde
    Koudegolf: nee

  34. Hellman: 41,3
    Koudegolf: Ja
    Laagste temperatuur: -16,3
    Weerstation: Eelde

  35. Je bent er “vroeg” bij Leo met de Hellmannwedstrijd, ook met jouw voorspelling. Blijkbaar heb jij zin in een lekkere winter in de LL al zie ik dat niet terug in jouw voorspelling met een schamele 18,1 puntjes. Dat wordt dan geen Molentocht schaatsen 😉

  36. Hellman: 33.9
    Koudegolf: Nee
    Laagste Temperatuur: -12.8
    Weerstation: Gilze-Rijen

  39. De laatste dag van de zomertijd wordt in het zuidoosten van het land een 20-plusser. En de komende 10 dagen beloven een rustig weerbeeld met zonnige perioden en droog. Zo’n aangesloten periode zonder neerslag is een unicum dit jaar.

  40. Koudegolf ; Ja
    Hellman: 102
    Laagste temp: -18 Arnhem (zonder gesloten sneeuwdek)

  41. Wat een stilte op deze site.
    Stilte voor de …………/Winter.
    Herinner me nog uit de jaren 80 van de vorige eeuw, toen kwamen we nog in de vorstverlet de eerste week van november. Volgens mij was dat 1980.

    1. Hierbij de grafiek van de gemiddelde temperatuur van alle weerstations uit Nederland volgens het KNMI.

      1. Dat gaat er dit jaar niet van komen denk ik Bert. In ieder geval niet begin november. Overigens zijn er in het vorige bericht ook wat reacties geplaatst. Iets meer ativiteit daar.

  46. Dit jaar wordt het anders dan anders. Die standvastige hogen vallen een keer op de goede plaats.
    DB v100 Hellmannen
    Koude golf JA
    Het koudste in Deelen

  47. Ik kan me de winter van 1963 nog goed herinneren. Zo koud wordt het deze winter niet, denk ik. Maar als een koude winter nog steeds mogelijk is, komt die elk jaar een jaartje dichterbij. Daarom:
    We scoren 153 Hellmannen.
    Dan komt er natuurlijk wel een koudegolf.
    De laagste temperatuur van -18,7 graden wordt gemeten op het weerstation Twenthe.

  48. Ach, het kan nog tot 30 november dus: 83 punten, met koudegolfje en de koudste temperatuur in Eelde van -16,5 graden. Dit alles gebaseerd op de hoop dat wijlen prof. Kees de Jager het toch nog een beetje bij het rechte eind had toen hij voorspelde dat er rond 2025 en koudere periode zat aan te komen. Dit alles gebaseerd op de samenloop van meerdere zonnecycli.

  49. ChatGPT wilde geen getal geven dus dan maar op de oude manier

    Hellman: 69 (ook mijn geboortejaar)
    Koudegolf: ja
    Laagste temp: -21 in Maastricht

    1. What the hellman 33.3
      Koudegolf van een week eind januari.
      -16 Winterswijk

  53. 42 Hellman
    1x koudegolf (omdat ik wil schaatsen 😉
    -16,7 in Lelystad

  56. Hellmanpunten; 88,6
    Koudegolf; nee
    Laagste temperatuur; -12,4
    Waar laagste temp? Volkel

  58. Bijna vergeten, maar hier is ‘ie:

    Hellman: 23,2
    Koudegolf: nee
    Eelde met -9,4

  62. Hellmann koudegetal: 0.0
    Koudegolf: nee
    Laagste temperatuur in Ell -6,4 graden

  69. Morgen heb ik helaas geen tijd. Dan hoop ik mijn 63e verjaardag te vieren.
    Ik denk niet dat het mij dan ga lukken om 1 minuut voor 1 december te spieken wie de laatste opgave gaat doen.

    Hier komt ie BAMMMM
    Hellman koude getal: 63
    koudegolf: ja Brrrrrrrrrrr.
    Twente – 15,3

    En nu naar de ijsbaan de pomp aan zetten en er een op proosten haha.

    1. Is dit misschien nog een lekker makertje voor de Hellman wedstrijd?
      Meteo fiction maar toch een leuk plaatje.

  71. Vraag aan Leo: zal ik een overzicht maken in Excel van de opgegeven antwoorden?

    Ik doe dat graag en ik bied het je aan. Ik hoor het wel.

    3. Als Erik de boel dan ook zo kan regelen dat er >100 hellmannen komen dan is het helemaal top!

  72. Ik hoop op een ouderwets koude winter.

    Na 6 jaar is onze vijver weer aan groot onderhoud toe en dat gaat toch heel makkelijk als er ijs ligt…

    Hellman: 34
    Koudegolf: Ja
    Koudste temperatuur: Deelen -17,2

  73. Hellman: 31
    Koudegolf: ja
    Koudste temperatuur: Eelde: -17.3
    En in Elsenborn:- 15,7 😉

  76. Tijd voor mijn eigen definitieve en volledige verwachting:

    Hellmann: 18.1
    Koudegolf: Nee
    Laagste temperatuur: Twenthe (Enschede) – 9.8

  77. Jaren (te) hoog ingezet, nu enigszins voorzichtig met ongeluksgetal 😉
    Hellmannetjes: 13.
    Koude golf: nee.
    Laagst: -13 C. Nieuw Beerta.

Comments are closed.