Snel naar

Wonden likken na de ramp tijdens een zomers weekend maar had er beter gewaarschuwd kunnen worden?

Wat een omvang heeft deze watersnoodramp gekregen. Boven alles heel veel sterkte gewenst voor iedereen die getroffen is! Venlo gistermiddag op de openingsfoto van dit bericht. Hierboven zoals het er uit zou moeten zien op een gemiddelde zomerse dag. Wat een surrealistisch verschil. En wat een ellende vooral in Limburg, België en Duitsland. Normaliter zijn extremen per definitie de kers op de taart voor de weerman. Of het nu gaat om extreme hitte, kou, onweer of neerslaghoeveelheden, zeker de voorpret is er vrijwel altijd. Ook nu was dat zo als ik eerlijk ben. Wow, wat een indrukwekkende cijfers staan er op de kaarten denk je dan. Kille cijfers. Hypocriet ergens, pas wanneer het zó dichtbij komt als nu besef je pas goed hoe gevaarlijk en wreed het weer kan zijn. En hoe verraderlijk toch ook. Ik wil proberen de ramp enigszins te duiden aan de hand van -alweer die kille- getallen en me in alle eerlijkheid af te vragen in hoeverre er beter gewaarschuwd had kunnen worden. Overigens, scherp en terecht opgemerkt door Jannes, geeft het geen pas je agenda op te maken / gelijk (al dan niet bijzonder schreeuwerig) te willen halen aan de hand van zo een desastreuze gebeurtenis, zoals we elders op uitgebreide schaal wel alweer voorbij zien komen. Nog lang voordat de oorzaken maar vooral de omvang van de gevolgen duidelijk zijn. Terwijl er slechts node is aan hulp en steun.

Hoeveel regen is er gevallen? Exacte totalen over de betreffende periode heb ik even niet voorhanden maar bij benadering. Zuidelijk Limburg laat op uitgebreide schaal een actuele maandsom zien tussen de 160 en 215 mm (= even zo vele liters per vierkante meter). Verreweg het grootste deel daarvan viel tussen afgelopen dinsdagmiddag en woensdagavond.

Stroomopwaarts in Duitsland en België op zeer uitgebreide schaal meer dan 75 mm enkel op woensdag, lokaal ruim 100 mm. Daags ervoor en erna ook nog flinke hoeveelheden.

In de reacties werd gisteravond uit het NOS-journaal van 8 uur geplukt dat rond de maandwissel in het noordoosten van Duitsland lokaal ruim 300 mm gevallen was, waarvan zoals te zien op deze kaart ruim 160 mm enkel op 30 juni! Waarom toen geen ramp en nu wel? Zeker vier factoren hebben hier een rol gespeeld nu. De grond was nu al behoorlijk verzadigd, het water spoelde als een stortvloed van de heuvels af, het water kon in tussenliggende dalen nergens heen en de rivieren namen al dat dat stroomopwaarts gevallen water tegelijkertijd nog eens mee. Overigens kan en wil ik niet goed inschatten waardoor Nederland er in vergelijking met België en Duitsland nog relatief goed vanaf gekomen is (voor zover mij bekend zonder doden). Het kan toeval zijn; afhankelijk van waar de meeste neerslag viel en wat de orografische omstandigheden zijn. Zeker is wel dat de gevolgen nog veel ernstiger geweest waren zónder de maatregelen die na en sinds de overstromingen van 1993 en 1995 genomen zijn.

Was het (te) voorzien (geweest)? Ja denk ik in al mijn oprechte bescheidenheid en slechts beperkte expertise. Reeds vanaf vorige week vrijdag waren er aanwijzingen in de modelberekeningen dat dit (zie kaartje) kon gaan gebeuren, met de modelruns die volgden werd het alleen maar bevestigd en zelfs extremer. Bovenstaande berekening is er zo maar één, die van de maandagmiddag ECMWF-run. Nu ja, niet helemaal toevallig gekozen. Juist de ECMWF berekening. Door de toonaangevende instituten inclusief het KNMI beschouwd als de meest betrouwbare. In hoeverre uitgekomen -of dat een ander model het beter deed- is niet eens relevant. Hoewel bij benadering overigens prima presterend ook nu weer. Wanneer je dit soort ongekende (!) hoeveelheden voorbij ziet komen móeten er toch direct allerhande alarmen afgaan en door die betreffende instanties toch op zijn minste uiterste waakzaamheid geboden zijn. In (bij de vakkundige ongetwijfeld bekend) ogenschouw genomen dat er per definitie wel wat verschuivingen zullen optreden maar de grootschalige situatie helder lijkt zou je mijns inziens juist nog wat extra zekerheid moeten inbouwen.

Niets van dat alles. Alle documentatie waar ik veelal dankbaar gebruik van maak ten spijt heeft bijvoorbeeld het KNMI -zonder discussie dé bij wet vastgelegde autoriteit- op onwaarschijnlijke wijze gefaald. Het instituut is hier ook totaal (nog?) niet op ingericht. Afgelopen dinsdagmorgen nog werd op basis van de geldende criteria gesteld dat code geel (immers niet meer dan 75 mm in 24 uur in de verwachting) moest volstaan. Het was slechts te danken (!) aan de ook in de modelberekeningen onvoorziene zware buien -waardoor de totalen toch op >75 mm per etmaal uitkwamen- dat op het allerlaatste moment, feitelijk al tijdens het plaatsvinden, code oranje toch nog maar werd uitgegeven. Later vanwege de maatschappelijke impact omgezet in code rood. Anders gezegd: was er gedurende bijvoorbeeld 3 etmalen 3x 74 mm gevallen zou -nog los van wat er stroomopwaarts viel want daar wordt al helemaal niet naar gekeken- volgens protocol code geel volstaan hebben. Je zou nog kunnen denken dat één en ander dan niet geheel de taak is van het KNMI (maar meer van de veiligheidsregio’s , RWS en de waterschappen) maar niets is minder waar. Saillant en wrang genoeg publiceerde het KNMI juist afgelopen dinsdag (…) nog dit artikel waar gesproken wordt over nog verdere verbeteringen van het waarschuwingssysteem. In termen als eerder, gedetailleerder, impact, enz. Alsmede: “Hierbij is niet alleen aandacht voor publiekswaarschuwingen, maar vooral ook voor producten voor professionele gebruikers zoals veiligheidsregio’s en waterschappen”. Verderop in het artikel valt nog te lezen dat het waarschuwen van de samenleving om risico’s op het gebied van weer, klimaat en seismologie terug te dringen en schade en letsel te beperken een kerntaak van het KNMI is. Pfff. Werk aan de winkel is de meest positieve draai die ik er aan kan geven. Ook Rijkswaterstaat heeft echter wel wat steken laten vallen. Getipt door Jannes las ik (vrij vertaald) dat men daar dacht dat de berekeningen met betrekking tot de waterstanden (gevoed door onder meer datzelfde ECMWF model) niet konden kloppen en dat het wel mee zou vallen. Men besloot het op het gemakje zelf nog eens handmatig na te rekenen. De uitkomst daarvan heb ik niet voorbij zien komen maar een logisch gevolg lijkt me dat waarschuwingen én acties later dan mogelijk geweest waren hebben plaatsgevonden.

Overigens moet ik (voor zover mijn autoriteit reikt!) ook wel een beetje hand in eigen boezem steken. Ook ik had -ondanks de apocalytipsche getallen die wel degelijk in de verwachting zaten- niet voorzien dat het zo erg zou worden. Excuus wat ik daarbij wel kan aandragen is juist precies die beperkte autoriteit: als voornoemde instanties het al bagatelliseren, wie ben ik dan om.. is toch wel een deel van de gedachte daarachter.

Hoe dit extreem heeft kunnen gebeuren valt niet beter te verwoorden dan dat Ronaldo dat al perfect deed in de reacties. Zie hier en hier. Zelf wil ik daar wel aan toevoegen dat er aanwijzingen zijn dat de omstandigheden waaronder dit soort extremen kunnen voorkomen vaker kunnen gaan optreden. Ik las dat -bij louter toeval- in dit onlangs gepubliceerde onderzoek. Maar zoals gesteld: dat is voor nu niet relevant. Nogmaals mijn medeleven en sterkte!

Het actuele beeld vanaf de TV-toren in Roermond (zie hier en meer hier). Nadat de stratus en stratocumulus bewolking zijn opgelost een nu ronduit zomerse dag. Zonnig, 26 graden vanmiddag. Bizar. Wachten tot het water zakt en dan de schade opnemen en puin ruimen.

In onze regionen vanaf nu een kurkdroge week. Verder naar het zuidoosten valt dit nog te verwachten tot morgenavond. Voor zover ik kan inschatten niet (extra) rampzalig voor het stroomgebied van de Maas en Rijn. Waarmee de problemen echter nog niet voorbij zullen zijn; stroomafwaarts moet de piek nog komen. Roermond schijnt die actueel zojuist te hebben gehad, voor bijvoorbeeld Venlo wordt de piek vanavond of vannacht verwacht. Gedurende een dag of twee zal het water echter nauwelijks zakken. Waarmee de kans op verdere verzwakking van de dijken aanwezig blijft.

Morgen nog zo een zomerse dag. Lokaal zal het in het zuidoosten 27 graden worden.

Vergeet daarbij de kracht (afgerond (UV) zonkracht 8) van de zon niet; let op verbranding van de huid. Bij uitkomen van de verwachting vandaag en zeker morgen record-hoog voor de tijd van het jaar; in combinatie met alweer niet al te veel bruinkleuring de afgelopen weken is dat een combinatie waar voor te waarschuwen valt.

Gezien de actuele meting zal die overigens vandaag wel iets lager uitvallen maar desondanks nog altijd sterk.

Daarna onder de vleugels van de ontstane uitloper van het Azoren-hogedrukgebied waar ik vorige week al over schreef prima zomerse omstandigheden zo deze eerste vakantie week (Nood- en Midden-Nederland). Niet hóóg-zomers weliswaar zoals enigszins beloofd en zeker gehoopt. De slag die ik om de arm hield is van toepassing: de (zwakke) stroming zou ook noord tot noordwestelijk kunnen zijn in plaats van de voorgeschotelde oostelijke. Dat vanaf maandag aanstaande: weliswaar hogedruk-invloed maar bij een zwakke (maritiem) polaire bovenstroming absoluut geen thermische hoogstandjes. Tot aan het volgende weekend in ieder geval zo goed als geen neerslag meer en vaak zonnige perioden.

In aansluiting daarop nog even in detail de “droogte”. Feitelijk niet relevant en gepast wellicht in relatie tot de overstromingen uiteraard maar toch wil ik het nog even benoemen. Los van het voor zich sprekende zuiden van Limburg ook elders door de eerdere buien een aanzienlijk overschot. Toch grote verschillen. De kaart met de maandsom voor zover liet het bovenaan dit bericht ook al zien. Waar het zuidoosten veel en veel te veel kreeg heeft de noordwestelijke helft van Nederland deze maand nog nauwelijks significante neerslag opgevangen. Beschouwen we de totale groeiperiode (af 1 april) zien we dat met name het uiterste zuidwesten van Brabant zelfs droger dan gemiddeld is.

In en na volgend weekend neemt de onzekerheid toe en kan het per definitie alle kanten op maar lijkt me de kans vrij groot dat het weer (ietwat) wisselvalliger wordt. Wellicht met wat zomerse onweersbuitjes. Doe dat maar weer eens in plaats van de ellende van de afgelopen dagen zou ik zeggen.

Leo
Author: Leo

19 comments

  1. Met mijn beperkte kennis toch een poging bij te dragen aan de vraag waarom het in Limburg en de buurlanden zo fout kon gaan.

    Ik weet vanuit werk van mijn directe collega’s dat in NL bepaalde rekenmodellen worden gemaakt om bv riolering en opvangbassins te ontwerpen. Daarmee worden verbeteringen in rioolstelsels e.d gemaakt. Als we de verzadigde bodem nu pakken, zal dat in het rekenmodel een factor zijn die niet wordt meegenomen. En als een stelsel vol is, krijg je na een tijd van opvang ineens een overloop van vele bassins, opvangbekkens e.d
    . Daarbij moet je ook optellen dat door alle afvoer van water juist de riviertjes problemen opleveren. Geul, Roer etc. Daar gaat al het regenwater heen en precies die hebben bottlenecks/flessenhalzen. Zie centrum Valkenburg. Daarachter stokt het met een explosief stijgend waterpeil. Het zit hem vooral in de losse modellen per gebied. Het ene model rekent voor gebied A en ander model voor gebied B. Dat watert af naar C (bv de Geul) en die krijgt daarmee meer te verstouwen. Waar de flessenhalsen op aangepast zouden moeten worden. Het zou als stroomgebied-analyse moeten worden opgepakt. Dat zal nu reeds gebeuren maar niet afdoende.

    Hoe het in Duitsland en België gaat weet ik niet. Daar zijn de problemen ook vele malen groter dan hier waar we het toch redelijk voor elkaar hebben. Ik denk door grotere hoogteverschillen, veel bebouwing juist langs de riviertjes in de laagste delen en wellicht ophopingen (een brug waar bomen tegenaandrijven die water opstuwen en vervolgens explosief doorbreekt wellicht) die een flashflood hebben veroorzaakt.

    Het is enorm treurig voor alle mensen die materiele schade hebben en nog veel erger: de doden en gewonden. Sterkte voor iedereen.

    En laten we aub die ramptoeristen dikke boetes geven…

  2. Zo wordt het toch wel spannend op veel plekken. Foto is well vanmorgen. Inmiddels evacuatie.

  3. Bij ons is dus meer ruimte, 70cm nog. Maar het is wel pittig als het fout gaat. Dan heb je direct alles aan gort.

  4. Vanuit een ook kletsnat Oostenrijk geschrokken gekeken naar de beelden in Limburg. Wat mij wel opvalt is dat het lijkt alsof het hemelwater ( of smeltende sneeuw in de winter/voorjaar) veel beter wordt afgevoerd en/of dat putten beter/strategischer geplaatst zijn. Maar mss dat tegen deze hoeveelheden niks meer helpt? Benieuwd wanneer het hier wat gaat opknappen. Lijkt erop dat we morgenavond- nacht het ergste gehad hebben volgens mij…

  5. Heeft Oostenrijk overlast van de Inn (zijtak van de Donau) omdat hij van west naar oost stroomt? Of is het alleen plaatselijk regenwater?

    1. Ik zit in Kaprun / Zell am See en hier is het vooral de regenval. Las vanmorgen dat iets meer richting Salzburg dat het nog heftiger heeft geregend…

  6. Poehee. Die had ik niet helemaal zien aankomen, had ik wat beter naar moeten kijken in mijn bericht. Nu ik zo even terugkijk zat het niet echt duidelijk in de globale modellen maar dat is (voor die regio) feitelijk wel een bekend probleem. De hoge resolutie-modellen als HARMONIE en ICON-D2 hadden het wel enigszins te pakken maar berekenden deze enorme hoeveelheden vooral meer voor veel verder naar het oosten in Oostenrijk. Kan me voorstellen dat het dus ook ter plekke enigszins als verrassing gekomen is.

  7. Hier redden we het, de maas zakt weer. Defensie heeft overal hard gewerkt en er zijn slechts een paar huizen ondergelopen.

    1. Verder naar het noorden lijken de Maaswerken stroomopwaarts effect gehad te hebben. Verwachte stand van deze golf is ongeveer een meter lager dan de1995 golf. Al zal er nu ook minder druk vanuit de in de Maas uitmondende beken zijn dan in het verleden.

        1. Sorry plaatsnaam vergeten. Grave boven de sluis. Maar boven of beneden maakt nu met een gestreken stuw nauwelijks verschil.

  8. Ik zit nu in Westendorf. Inn is zover ik kan zien geen probleem. De beekjes, die nu geen “jes” meer zijn geven de problemen. Hier verderop staat een weerstation, heeft in 24 uur 100mm gemeten. Zijn hier en daar wat afsluitingen geweest en verzakkingen die voor problemen zorgen. Verder niet te vergelijken met Limburg of Duitsland. Wel ellende als je in Kufstein of Hallein woont. Eric heeft een rapportage op zijn site staan.

    Groeten uit Westendorf

  9. @Leo, is de opmerking droger dan gemiddeld voor een deel van Brabant wel correct? Ik geloof dat een een neerslagtekort juist de norm is? Er verdampt immers meer dan er val in de zomer maanden. Moet het niet zijn: in delen van Brabant is er, ondanks de vele regen, nog sprake van een negatief neerslagoverschot.

    1. Ja, de kaart die ik laat zien toont de afwijking ten opzichte van het langjarig gemiddelde. Hier het absolute tekort / overschot.

Comments are closed.