Zijn er kansen op een hittegolf?

Al enkele dagen worden ons tropische temperaturen voorgeschoteld in de modelberekeningen. Nou ja dat wil zeggen, vooral in de oper(ationele) ofwel hoofdruns. Met drie maren en dus onzekerheden: de berekeningen springen nogal heen en weer, liggen wat ver in tijd én de spreiding in de bijbehorende ensembles is groot. Toch wordt nu de kans op in ieder geval een aantal hete dagen vanaf donderdag steeds groter. Het GFS model pakt vanmorgen (in die hoofdrun) enorm -extreem- uit met hierboven de topper op zaterdag. Ook zondag met uitzondering van het zuidwesten die temperaturen nog.

Het volledige verloop van de hittegolf zoals die nu in de -GFS- kaarten staat van 11 tot en met 16 juni hier op een rijtje gezet. Bij uitkomen niet alleen bijzonder vroeg in het seizoen – alleen in 1922 begon een hittegolf eerder; het zou ook absolute record-maxima opleveren voor de eerste twee decades van juni en misschien zelfs voor de gehele maand. Vooral de periode woensdag tot en met vrijdag is wel al vrij zeker in deze verwachting, mede gezien de andere modellen waar we zo naar kijken.

Maar hoe verhoudt zich die hoofdberekening in het ensemble, dat (in het GFS-model) rekent met 30 verstoorde berekeningen, die de mogelijke foutenmarge in de beginsituatie waarmee gerekend wordt simuleren en daarmee de onzekerheid? Ik kijk hier naar de pluim voor Zuid-Limburg; daar de grootste kansen op extreme maxima én de hittegolf. Nu we zien het al: weinig spreiding tussen de diverse lijntjes ofwel de leden van het ensemble tot en met vrijdag. Zaterdag neemt die al toe en zondag zit de hoofdrun (de zwarte lijn) bovendien vrij ver bovenin het dan brede ensemble maar heeft wel enige ondersteuning.

Wir-war van lijntjes in dat ensemble voor de 2m-temperatuur; vaak geeft de temperatuur op het 850 hPa-vlak “in de vrije atmosfeer” (op zo’n 1600 meter hoogte) een duidelijker beeld. Sowieso is het altijd wel een goed idee daar naar te kijken. Uiteraard ook hier weer de hoofdrun weergegeven met de zwarte lijn. Bij “gunstige” omstandigheden kun je daar een dikke 15 graden bij optellen om die te vertalen naar de temperatuur op het leefniveau. Hoge waardes, maar vanaf zaterdag kán het alweer gaan afkoelen maar zien we ook hier de onzekerheid toenemen.

Wat een hitte is er alweer voorradig overigens. In het midden van Frankrijk op zaterdag mogelijk een T850 hPa van 25 °C; vertaald naar een lokale 40 °C aan de grond.

Hoewel de hoofd- ofwel operationele ofwel hoge resolutie berekening van het ECMWF-model het vanaf zaterdag wezenlijk anders doet én wat lager uit lijkt te pakken in de maxima -met de nadruk op lijkt- is het ensemble vergelijkbaar. Sowieso kunnen we er voor de maxima zeker twee graden bij optellen. Enerzijds omdat in deze grafiek niet de maxima weergegeven worden maar de 6-uurs prikwaarden; na de geprikte 14.00 uur loopt de temperatuur doorgaans nog wat verder op tot zo rond 17.00 uur. Anderzijds is het een gegeven dat dit model zeker onder gunstige in- en uitstralingsomstandigheden de dagelijkse gang wat onderschat; de minima komen lager uit, de maxima hoger. Los daarvan: waar de hoofdrun van het GFS zaterdag en zondag hoog in het ensemble zit, doet het ECMWF dat juist andersom. NB de meeste andere modellen kijken niet eens zo ver vooruit maar komen op donderdag meest ook tegen of rond de 30 °C uit.

Waar zit het verschil in de hoofdberekeningen? Op vrijdag lopen ze al iets uit elkaar maar heeft dat nog niet heel veel invloed. We kijken naar de luchtdrukverdeling wat hoger in de atmosfeer: op het 500 hPa-vlak (ca. 5800 meter hoogte). Het GFS-model situeert een net iets zuidelijkere stroming en daarmee iets hogere temperaturen. Maar belangrijker: ten westen van het hogedrukgebied (dat de zuidelijke stroming veroorzaakt) zakt lagedruk uit, in de vaktermen een zogenaamde hoogtetrog. We zien dat in de kaarten door de lagere hoogtes van het genoemde vlak en de lagere temperaturen (in het groen). Wat opvalt: in het ECMWF-model ligt die een stuk dichter in onze omgeving.

Dat mist zijn uitwerking niet en daarnaast worden de verschillen op zaterdag nog een stuk groter. In het EC trekt het laag al op zaterdagochtend snel noordoostwaarts (langs maar niet over onze regio en snijdt daarmee de zuidelijke stroming af; doet die (op hoogte) zelfs naar (van oorsprong) noordwest kantelen. In het GFS gebeurt dat effectief pas op maandagochtend en wordt de stroming op zaterdag en zondag zelfs nog wat strakker zuidelijk. Hierboven nogmaals de twee modellen op hetzelfde tijdstip (zondagmiddag). Het verschil op het 850 hPa-vlak is dan ook enorm: 7 °C in het EC tegen 19 °C in het GFS. Desondanks blijven ook in het EC de temperaturen met name in het zuidoosten van Nederland en het noordoosten van België dan nog tot en met maandag rond de 25 graden hangen. In dit geschetste scenario door de blijvende nabijheid van hogedrukinvloeden overigens slechts geringe onstabiliteit en dito onweerskansen.

Samengevat: op het ogenblik schat ik de kans op een landelijke (dus ook voor De Bilt) hittegolf in op 20% en een regionale hittegolf (voor het zuidoosten van Nederland en omgeving) op 60%. Misschien morgen weer anders. Onzeker als altijd, maar leuk om te volgen!

Dan nog even een korte (terug)blik op vandaag: het ging vanmorgen vroeg even goed los in de noordelijke helft van Nederland, inclusief wat windstoten, hagel en onweer. Actuele neerslagsommen vanaf middernacht: tot lokaal 48 mm. Bij maxima van een graad of 15 maar in buien aanzienlijk lagere temperaturen: Wetteronline kopte met “Mehr Herbst geht im Juni nicht”. In Duitsland pakte het overigens nog iets steviger uit.

Ook actueel, met uitzondering van het zuidwesten, nog stevige buien. Vanaf vanavond zet de verbetering in!

Tot slot nog twee uitstapjes, waaronder het traditionele naar de hotspot van Europa en tevens het brongebied van de hitte bij ons straks: het zuiden van Spanje: op meerdere plaatsen alweer 39 °C; het zal nog wat verder oplopen. Later vandaag ook nog even naar het zuiden van Italië kijken; ook daar op diverse plaatsten al 36 tot 38 °C.

Dan deze nog! Geïnteresseerd omdat collega Ronaldo op reis naar Vancouver en omgeving. Hij zal nog op één oor liggen want 9 uur tijdsverschil. Vandaar uiteraard ook dit op zich wat vreemde tijdsbestek van het kaartje met de maxima voor vandaag. Nu ja, lastig voor wat betreft de verwachtingen. Nogal grof, ik ben er bovendien niet in thuis. En Ronaldo zal het vast zelf beter bekeken kunnen hebben. Ziet er prima uit zo van een afstandje!

We zullen het hier mee moeten doen en met de andere foto’s en het begeleidende commentaar in de reacties. Fraai! “Het weer is hier grandioos. De stad verrassend veelzijdig en super gezellig.” luidt het onder meer. Veel plezier, fijne vakantie!